Barisone II, re di Torres, fonda nel regno turritano uno spedale pe’ poveri lebbrosi, destinando a tal fine la casa denominata di Bosue con tutte le sue pertinenze, beni immobili, mobili e semoventi, e ne confida il governo e l’amministrazione a Sismondo rettore dello spedale di Ponte Stagno in Pisa, e suoi successori, aggiungendo all’atto della fondazione quelle condizioni e cautele che ne guarentiscano in perpetuo la esistenza, e lo premuniscano in futuro dalla indolenza e dal cattivo governo dei suoi temporari amministratori.

(1178, 28 maggio).

Dall’Archivio di S. Lorenzo alle Rivolte di Pisa.

In nomine Sancte et individue Trinitatis amen. Barason divina dispensante clementia Turritanorum gubernator et rex una cum domina Pretiosa regina uxore mea et Gonstantino iudice filio nostro, dilecto in Christo fratri Sismundo rectori hospitalis Pontis Stagni de territorio Pisano, ceterisque tuisque fratribus tam mudernis, quam futuris ibidem Deo militantibus in perpetuum. Non nostre scientie vel meritis sed ex summe providentie intuitu qui per Spiritum Sapiente dixit cor regis in manu Dei et ubi voluerit inclinabit illud opus pietatis ad nostras condescendit mentes. Qualiter miserabilibus personis qui sontico morbo laborant scilicet leprosis de facultatibus a Deo nobis prestitis subvenire possimus et in regno nostro locum in quo pro animarum nostrarum salute omniumque parentum nostrorum solatium et substentationem alimentorum invenire possint ordinare curavimus, imitantes illud quod dicitur, quia ubi est miseria ibi est misericordia. Proinde domum nostram de Bosoue cum omnibus suis pertinentiis que divina largitate operante nostri proprii est acquisitus ad sustentationem predictorum infirmorum consistere in perpetuum decrevimus. Ideoque habito consilio et ortatu a domino Villano pie recordationis Pisanorum archiepiscopo et Romane curie primate atque legato et domino Alberto nunc Turritano archiepiscopo ut per dispensationem bone memorie Petri hospitalis de Stagno rectoris suorumque fratrum redditus predicte domus de Bosoue cotidie predictis pauperibus sumministrentur. Sed cum predicto hospitali de Stagno quantum ad temporalia magis honos quam emolumentum ob hoc expediebat eius incrementum prospeximus rogantes prefatum dominum Turritanorum archiepiscopum ut ob recompensationem predicti obsequii ecclesiam beati Georgi de Oliastro ipsi hospitali de Stagno donaret quod Deo cooperante ab eo optime impetravimus prout in carta ab ipso archiepiscopo infrascripto hospitali inde facta  continetur (1). Unde nos comuni concordia et bona voluntate pro nostrarum animarum omniumque filiorum ac fratrum seu parentum nostrorum remedio tibi Sismundo rectori hospitalis de Stagno tuisque successoribus ad cotidianam substentationem predictorum infirmorum qui elefantico morbo laborant domum nostram et curiam de Bosoue cum omni eius iure et pertinentia molendinorum scilicet et terrarum et omnium mobilium atque immobilium et se moventium in perpetuum vestre gubernationi committimus quatenus omnes proventus et redditus qui inde cotidie proveniunt per vestram dispensationem predictorum infirmorum substentationi deserviant et in aliquo alio non expendantur vel alias deferantur nisi illi homines tantummodo eorum necessaria inde accipiant qui pro predicta amministratione et obsequio faciendo ibi a te tuisque successoribus ordinati sive missi aut positi erunt. Adicientes quoque ut si quod Deus aversat tu vel tui successores aut illi vel ille qui in predicta domo a vobis ob eius regimen faciendum ordinati fuerint vel fuerit bona ipsius domus dilapidaret vel ad substentationem predictorum infirmorum omnia sicut dictum est non dispensaret si secundo tertiove commonitus postquam hoc ad vestram notitiam pervenerit ad rectam administrationem et bonum regimen non rediret, aut si tu vel tui successores non bene ipsam domum postea ad prefatum obsequium ordinaretis tunc liceat nobis nostrisque successoribus qui regnum nostrum tenuerint cum concordia Turritani archiepiscopi atque abbatis de Sacrario (2) vel uni ex eis qui pie et religiose super hoc laborare et intendere voluerit ipsam domum et eius bona in melius sicut nostrum est propositum ad substentationem predictorum pauperum reformare et ordinare, non tamen nos aut nostri heredes sive aliqua alia persona aliquo tempore quoquo modo vel ingenio eam vel aliqua bona eius in toto vel ex parte tibi tuisve successoribus donec ad substentationem predictorum infirmorum eam et eius bona retinere volueritis auferre sed vobis hec omnia firma et illibata fieri volumus nisi vos eam et eius bona ab alimentis istorum pauperum subtrahere volueritis quod si contingerit tunc Turritanus archiepiscopus una cum abbate de sacrario cum consilio nostro nostrorumque successorum qui regnum nostrum tenuerit plenam habeant potestatem ipsam domum ad pretaxatum servitium infirmorum ordinandi quod si  ambo in simul hoc facere cessarent unus eorum qui in fide steterit vel quelibet alia religiosa persona que hoc pie agere voluerit plenam similiter potestatem habeat illud idem sicut superius legitur ordinandi ita quod omni tempore ad servitium istorum infirmorum consistat et neque a nobis posterisve nostris vel ab ulla aliqua persona hec revocare  ullo modo possint nec ipsam domum nec aliqua eius bona auferre aut sibi revocare possint vel alicui persone vel loco aut ecclesie summitere unde pauperes isti eorum substentationem victus atque vestiti perdant vel ea que iste domus sunt vel erunt ad eorum obsequium et nutrimentum non sint. Statuimus etiam ut ipsa domus eiusque servi sint immunes et liberi ab illicitis et publicis atque secularibus prestationibus atque servitiis quatenus qui pro salute nostrarum animarum iugiter laborant a nullo in aliquo alio opprimantur. Rogamus insuper omnes successores nostros iudices atque reges istius terre nec non et reginas qui et que in Turritano regno Deo propitiante pro tempore preerunt quatenus pro honore et amore Dei  suarumque animarum omniumque parentum  suorum salute domum ipsam et omnia eius bona ab omnibus personis defendant protegant aut manuteneant ita ut quiete semper ad obsequium istorum infirmorum permanere faciant ut felicem vitam et eternum premium inde accipere valeant. Si qua vero ecclesiastica secularisve persona contra hanc nostre oblationis paginam temere venire temptaverit et eam in aliquo evacuare presumpserit indignationem Dei omnipotentis et nostram incurrat et penam quinquaginta librarum puri auri hospitalerio de Stagno persolvat. Et ut hec omnia inperpetum firma et inconcussa consistant hanc nostre institutionis paginam nostro sigillo iussimus insigniri. Et hec omnia nos predicti B. (3) et G. (4) iudices Uguicioni familiato iudici et notario ad scribendum commisimus. Actum in Sardinea ante palatium de Ardera presentia Gerardi Conecti quondam filii Lanfranci quondam Gerardi de Sancto Cassiano Atthulini filii quondam Guinithonis de Bullo Crivellarii filii quondam Iacobi de Macco Teperti Sassarini filii quondam Ruftici atque Coplimi quondam Bernardi rogatorum testium. Dominice incarnationis anno millesimo centesimo septuagesimo octavo quinto kalendas iunii indictione decima.

Ego Uguicio Familiatus domini imperatoris Frederici iudex ordinarius et sacri Lateranensis palatii notarius huic precepto istorum domini mei Barisonis Turritani regis atque Gostantini regis eius filii scripsi et complevi et dedi.

NOTE

(1) La donazione, di cui parla il fondatore, è quella della chiesa di S. Giorgio di Oleastreto, e beni alla medesima appartenenti, fatta due anni avanti allo stesso spedale di Stagno di Pisa da Alberto arcivescovo di Torres. Ved. sopr. carta N° CIII.

(2) Cioè della odierna chiesa (allora chiesa abbaziale con monistero annesso) di S. Maria di Saccargia.

(3) i. e. Barason.

(4) i. e. Gostantine.