Barisone, re di Arborea, dona ai monaci di Monte Cassino la chiesa di S. Nicola di Gurgo sita nei suoi Stati con tutte le sue pertinenze, e beni mobili, immobili e semoventi, all’oggetto di fondarvi un monistero dell’ordine Benedittino, con la condizione fra le altre, che fra i monaci da inviarsi e da mantenersi nel nuovo monistero ve ne fossero tre o quattro letterati, capaci per essere eletti vescovi, e per trattare gli affari del suo regno nelle corti Pontificia ed Imperiale.
(1182, …)
Dal Gattola, Access. ad Hist. Cassin., Part. I. col. 266-67.
In nomine patris, et filii, et Spiritus Sancti amen. Peccatorum pondere praegravatis principale reperitur remedium, ut temporalem substantiam Christi pauperibus errogare festinent. Domino ipso dicente: Date elimosinam, et ecce omnia munda sunt vobis, et iterum: Facite vobis amicos de Mammona iniquitatis, ut cum defeceritis recipiant vos in eterna tabernacula; ideoque hanc vocem audiens, ego Parason Arboreae rex, et iudex, avi, et patris mei sequens pro posse pia vestigia, consentiente uxore mea regina Algaburga, nec non et episcopis nostris Mariniano Zorraki de Terralba, et Comitano Pais de Alae pro redemptione animarum nostrarum, et parentum nostrorum, tradimus, donamus, atque concedimus ecclesie S. Benedicti de Monte Casino ecclesiam S. Nicolai de Gurgo cum omnibus pertinentiis suis, cum servis et ancillis, terris, vineis cultis et incultis, saltibus, et pratis, et silvis, atque piscationibus, nec non et animalibus, et cum omnibus, que in cartulis eiusdem ecclesiae scripta continentur. Tali pacto, atque conventione, ut duodecim ibidem ad Deo serviendum, si tamen supradicta ecclesia hos sustinere sine sui detrimento potuerit, dirigat monachos, ex quibus tres vel quattuor ita sint litterati, ut, si necessarium fuerit, in archiepiscopos et episcopos possint eligi, et etiam regni nostri negotia, sive in Romana curia, vel in curia Imperatoris, et ubique valeant tractare; si vero tantos sustinere non potuerit predicta ecclesia septem, vel quantos secundum consilium nostrum visum fuerit transmittat. De qua ecclesia viginti bizantios et non plus annuatim accipiat ecclesia S. Benedicti Montis Cassini nisi forte aliquod intervenerit eidem ecclesiae impedimentum, vel pro curia Romana, vel pro guerra, vel certe pro regis sui negotio, vel etiam pro comparatione alicuius terrae, mihi autem, vel alicui alteri non liceat aliquomodo supradictam S. Nicolai repetere, vel inquietare ecclesiam, si supradictam tenere voluerint conventionem. Testes Marianus Zorraki episcopus Terralbe, et Comitatus Pais episcopus Alae, et Pontus Curator de Bonorzuli, et Comitanus Fronsacuta Curator de Campitano, et Comitanus de Laconpedes curator de Valenza, et Constantinus Spanus Curator de Ero Doriane, Iudex Parason de Gallul Curator de Mili, Orzocho de Lacon filius meus curator de Gilciber, Orzocor de Lacon Arborikesus Curator de Barbaria de Meana. Constantinus Mauca Curator de Mandra Olisai, Iohannes de Vinea Buia Kesorum maior cum totis suis sotiis. Petrus Paganus, quamvis indignus Sacerdos, qui haec omnia scripsit. Si quis autem contra hanc nostrae donationis cartulam aliquid moliri voluerit, omnipotentis Dei Patris, et Filii, et Spiritus Sancti, nec non et Beatae semper Virginis Dei genitricis Mariae, et omnium celestium virtutum, et Sanctorum Patriarcharum, et prophetarum, apostolorum, evangelistarum, discipulorum, innocentium, martirum, confessorum, atque virginum et omnium incurrant maledictionem electorum amen. Qui autem huic cartulae consenserint et eam confirmaverint, et veram esse crediderint, habeant benedictionem Dei omnipotentis, Patris, et Filii, et Spiritus Sancti, nec non et Beatae semper Virginis Dei genitricis Mariae, et omnium celestium virtutum, et SS. Patriarcharum, et Prophetarum, Apostolorum, Evangelistarum, discipulorum, innocentium, martirum, confessorum, atque virginum et omnium electorum amen.
Haec omnia sunt ordinata et firmata anno millesimo centesimo octuagesimo secundo (1).
NOTE
(1) La presente donazione fu confermata dal Pontefice Lucio III colla seguente Bolla, che fu trascritta ed estratta dal Montfaucon dagli archivi di Monte Cassino, e pubblicata dal Coquelines nel Bollario (Tom. III, Part. I, pag. 2 e 3, Edit. Rom. MDCCXL). «Lucius Episcopus servus servorum Dei, dilecto filio Petro Cassinensi Abati, salutem et apostolicam benedictionem. Quae locis religiosis pietatis intuitu conferuntur, firma volumus et illibata persistere, et ne pravorum nequitia pertubentur, apostolico praesidio communire. Hac itaque consideratione rationis inducti, et tuis nihilominus precibus inclinati, ecclesiam Sancti Nicolai de Gurgo cum omnibus pertinentiis suis, quam per dilectum filium nostrum nobilem virum Barason Arborensem iudicem, Dioecesanis Episcopis assensum praebentibus, commissum tuae curae coenobium est canonice consequutum, sicut in scripto eius authentico continetur, et eam iuste et sine controversia possides, tibi, et per te monasterio tuo, auctoritate apostolica confirmamus, et praesentis scripti patrocinio communimus. Ad maiorem autem huius facti notitiam, idem scriptum inferius duximus adnotandum». Riportato quindi per intero il diploma di Barisone, che combina esattamente con quello pubblicato dal Gattola, e da noi riprodotto al presente sotto il N° CX, la Bolla termina con le seguenti parole: «Decernimus ergo ut nulli omnino hominum liceat hanc paginam nostrae confirmationis infringere, vel ei ausu temerario contraire. Si quis autem hoc attentare praesumpserit, indignationem omnipotentis Dei, et Beatorum Petri et Pauli Apostolorum eius se noverit incursurum».
«Datum Velletri secundo Kalendas iulii».