Pietro I, re di Arborea, dona alla chiesa cattedrale di S. Maria di Pisa la corte di Sollio situata in Parte Miili (Milis) nel di lui giudicato, con tutti gli edifizi, e con quarantuno servi ed ancelle alla stessa corte appartenenti, ed inoltre i salti (boschi), terre colte ed incolte, luoghi abitati (domesticas), e deserti (agrestas), acque, ripatici, ed acquedotti inservienti per la costruzione e manutenzione di molini, tutti di pertinenza della corte medesima, dandone contemporaneamente sovra luogo la materiale possessione ad Artocco procuratore od inviato di Bernardo Aghentina amministratore dell’opera di detta chiesa di S. Maria di Pisa.
(1187, …).
Dall’Archivio della Chiesa Primaziale di Pisa.
In nomine Domini nostri Ih.u Xpi Dei eterni. Anno ab incarnatione eius mill.o cent.o octuagesimo septimo, indictione quarta, quarto kalendas… Ex huius publici instrumenti lectione omnibus manifeste appareat quod ego Petrus Dei gratia rex et iudex Arboree, filius quondam Barasonis item regis et iudicis Arboree pro salute mea et remedio anime mee et parentum meorum, do et trado et offero ac largior libere omnipotenti Deo et tibi Arthocco filio quondam Iohannis confratri opere sancte Marie maioris pisane ecclesie, recipienti pro Bernardo Aghentina operario esiudem opere sancte Marie, et pro ipsa opera et eius nomine ad utilitatem et commodum ipsius opere perpetuo durandam. Scilicet curtem de Sollii cum omnibus edificiis que in ea sunt positam in iudicatu Arboree in parte de Miili. Item cum quadraginta uno servis et ancillis eidem curti pertinentibus qui vocantur ita. Scilicet Orthocco Arbis, Iusta Tegas, uxor eius et duo filii eius, Serione et Maria. Antonius Tegas et Saracina Usori uxor eius. Petrus Galatha et Vera Boe uxor eius et duo filii eius, Iorgia et Maria. Trogodore de Saina. Petrus Zoronea, et Cucusa Tegas uxor eius. Marcusa Tegas. Maria Boe et eius filia Barbara. Iorghia Lardu et tres filii eius, Gonnari..Sese…et Muscu, et Maria. Muscu Casili et Petrus Casili nepos eius. Eisu Gulaza. Gostantinus Pisanus et filius eius Erratore. Iohannes Mandris et Kirigu Mandris frater eius. Siparias de Pao. Gostantinus Mussacchi et filius eius et Gostantinus Abbas. Gostantinu Cottu et filius eius, et Marianus Bacchia et filius eius Petrus. Fracconus Dorruinas. Comita de Villa. Gostantinus Sigalis. Furatus Carau. Petrus Boga. Gostantinus Cocu et Gavinus Guardai. Itemque cum pecudibus quadrigentis. Similiter do et trado et offero et largior deo et tibi suprascripto Arthocco recipienti pro predicta opera et eius nomine, omnes saltus et terras, cultas et incultas, domesticas et agrestas, et loca et aquas, sive aque cursus vel aqueduciis pro faciendis et habendis molendinis ad opus eiusdem opere et cui dederit in planis et in montibus eidem curti pertinentibus in predicto arvorensi iudicatu. Et do et cedo et concedo ac mando tibi predicto Arthocco pro eadem opera recipienti et eius nomine omnia iura et actiones directas et utiles in rem et in personam vel mixtas mihi de predictis competentia. Ut dictum est omnia que supra leguntur in integrum cum inferioribus et superioribus earum, seu cum finibus et accessionibus et ingressibus earum et cum omni iure et proprietate et actione ac pertinentis earum tibi prefato Arthocco recipienti pro prenominata opera Sancte Marie, do et trado et offero atque largior. Quam meam dationem et traditionem et oblationem sive offertionem atque largitionem. Si ego dictus iudex Petrus vel mei heredes sine cui nos eam vel eas dedissemus aut dederimus retollere vel minuere aut imbrigare vel impedire sive molestare quesieremus per aliquod ingenium tibi iam nominato Arthocco vel dicto Bernardo operario iam dicte opere, vel suis successoribus pro ipsa opera aut cui ipsi pro eadem opera dederint vel habere decreverint. Et si nos exinde auctores dare voluerint et eam illis ab omni homine defendere non potuerimus et non defensaverimus, spondeo me meosque heredes et promitto tibi iam dicto Arthocco stipulatione a te solempniter interposita istam meam dationem, traditionem, oblationem sive offertionem et largitionem tibi et predicto Bernardo et eius successoribus pro predicta opera Sancte Marie Pisane maioris ecclesie in duplum inferquidis locis et similibus rebus sub estimatione qualiter tunc fuerit pene nomine composituros et insuper penam optimi argenti libras mille sub ypotheca bonorum meorum. Renuntiando omni iuri et legi et constituto et exceptioni et auxilio unde me a istis vel aliquo eorum possem tueri vel liberare. Et constituo me pro ipsa opera possidere et precipio tibi pro iam dicta opera possessionem predictorum omnium quando vis tu vel aliquis pro ipsa opera et eius nomine, ingredi, et nomine ipsius opere possidere. Et in tali ordine hec scribere rogavi Pantaleum iudicem et notarium domni Imperatoris. Actum in predicta curia de Sollii. Presentibus Mariano de Laccon curatore de Ghisilberi et Troodore Secchi de Salarussa, et Gunnari Dathene et Ithoccoro de Varre tunc legatario Barazonis iudicis turritani et Vitale Gattablance et Paneporro quondam Burnetti et Conecto quomdam Sismundini et Pelavicino filio Alberti Gualandi et Bandino Burgundii et Gerardo Conecti et Bandinacco quomdam…et Pegolotto quomdam…et Gerardo quondam Marzucci Gaitani et Lanfranco Bocii et aliis multis qui ad hec fuerunt rogati testes. Coram quibus testibus commemoratus Petrus iudex Arboree misit sepe dictum Arthoccum recipientem pro suprascripta opera Sancte Marie Pisane maioris ecclesie corporaliter in possessionem suprascripte curtis de Sollii cum omnibus edificis que in ea sunt proprietario iure.
Ego Pantaleus donni Frederici Romanorum Imperatoris iudex ordinarius eiusdemque nottarius prefatis interfui et a suprascripto Iudice Petro Arboree rogatus hanc cartulam scripsi et post traditam complevi et dedi.