Precivalle, Antonio, Manuele, ed Andriano di Gavino Doria si accordano col Podestà e Comune di Genova riguardo ai loro rispettivi dritti e possessioni nel giudicato di Torres, e regno di Logodoro nei patti e convenzioni medesime già stabilite con altri individui della loro famiglia nei quattro atti precedenti (N° CXX. CXXI. CXXII. CXXIII).

(1287, 23 dicembre).

Dai Regii Archivi di Corte di Torino, Ser. 4^a N° 22, Lib. Jurium pag. 180.

In nomine Domini amen. Domini Enricus Bruxamantica civis Papie potestas Ianue, Obertus Spinula, et Conradus Aurie capitanei comunis et populi Ianuensis de voluntate, consensu, et beneplacito ancianorum et consiliariorum eiusdem comunis Ianue, quorum nomina scripta sunt per ordinem in cartulario consiliariorum anni presentis comunis Ianue more solito per cornu et campanam convocatorum et congregatorum in ecclesia beati Laurencij, nec non et ipsi anciani et consiliarij, in presentia, consensu, et decreto et auctoritate dictorum dominorum potestatis et capitaneorum nomine et vice dicti comunis et populi Ianue ex una parte, et nobilis vir Precivalis Aurie filius quondam Gavini Aurie (1) pro se et nomine suo proprio, ac nomine et vice Antonij, Manuelis, et Andriani fratrum suorum filiorum dicti quondam Gavini, pro quibus promisit de rato ex altera convenerunt, et pepigerunt, et pacta, et conventionem inter se se dictis nominibus fecerunt, intervenientibus etiam solemnibus stipulationibus, ac eciam pactis ipsis, et conventionibus solemni stipulatione vallatis ut infra. In primis namque dicti potestas, capitanei, anciani, et consiliarij convenerunt et promiserunt predicto Precivali recipienti dictis nominibus, quod dictum comune Ianue vel aliquis pro ipso comuni Ianue non recipiet vel admittet de cetero contra voluntatem dictorum Precivalis, Antonij, Manuelis, et Andriani, vel heredum seu successorum suorum ad habitandum in terris comunis Ianue, quas comune Ianue haberet, vel in futurum habebit in Sardinea, videlicet in toto iudicatu Turritano sive Logodorio, aliquem hominem liberum vel servum cuiuscumque sexus, status vel condicionis existat de terris, et possessionibus infrascriptis in possessionem quarum reduci debent predicti nobiles de Auria, quando comune Ianue possessionem ipsarum recuperaverit, seu habuerit vel alia persona pro ipso comuni, si ipsas terras et possessiones quondam Gavinus pater eorum sive ipsi eius filij possidebant ante tempus treugue, et tempore ipsius treugue que olim facta fuit inter quondam Barixonum Aurie et homines Sassari, de qua treugua est instrumentum factum manu Frederici de Landis notarii anno ab incarnatione Domini millesimo ducentesimo septuagesimo octavo, indicione sexta die quinta decima calendas decembris. Que terre et possessiones sunt iste. Primo sexta pars curatorie de Nurra. Item sexta pars pro indiviso unius iardini in volla de Geriti in Romagna. Item de insula Asinaria intantum et eatenus quantum contingere debere videbitur dictos nobiles de Auria. Salvo tamen quod per predicta non intelligatur, nec posset intelligi, nec deberet, quod ipsi ius aliquod haberent, vel habere deberent, vel eis quesitum esset in aliquibus portubus Sardinee, nec in portu Asinarie. Sed debeant portus omnes et littora maris ad comune Ianue pertinere et pertineant non obstantibus supradictis. Salvo etiam quod in predictis terris et possessionibus, in quarum possessionem restitui debent dicti Precivalis, Antonius, Manuel et Andrianus, non fiat, nec fieri debeat in ipsam restitutionem preiudicium aliquod alicui ecclesie, vel alicui singulari persone civi vel districtuali Ianue vel filio Ianuensis. Item, si aliquis ex dictis hominibus dictarum terrarum seu possessionum in possessionem quarum restitui debent predicti nobiles de Auria inveniretur habitare in dictis terris comunis Ianue, vel aliqua earum, teneatur comune Ianue ad requisitionem ipsorum de Auria, et cuiuslibet eorum ipsum licentiare et expellere de dictis terris comunis Ianue, et hoc intelligatur de illi hominibus tantum qui venissent ad habitandum in dictis terris comunis Ianue a millesimo ducentesimo octuagesimo secundo citra vel de cetero venirent. Versavice dictus Precivalis dictis nominibus convenit, et promisit predictis dominis potestati, capitaneis, ancianis, et consiliaris recipientibus nomine et vice comunis et populi Ianue, quod ipsi nobiles de Auria aut heredes vel successores eorum et cuiuslibet eorum aut aliquis ex predictis non recipient vel admittent de cetero ad habitandum in terris et possessionibus predictis, in quorum possessionem restitui debent, vel aliqua earum, vel in aliqua alia terra, quam in futurum haberent ipsi vel aliquis eorum vel heredes et successores ipsorum vel alicuius eorum in Sardinea, videlicet in toto iudicatu Turritano, sive de Logodorio, aliquem hominem liberum vel servum cuiuscumque sexus, status, vel condicionis existat dicti comunis Ianue, vel de terris aliquibus ipsius comunis Ianue, quas haberet vel in futurum habebit in Sardinea dictum comune Ianue, sive aliqua alia persona pro ipso comuni Ianue absque voluntate ipsius comunis Ianue. Et si aliquis ex dictis hominibus iam dicti comunis Ianue inveniretur habitare in dictis terris et possessionibus, in quarum possessionem restitui debeant ipsi de Auria, vel aliqua earum, teneantur ipsi nobiles de Auria, et quilibet eorum, et heredes eorum, et cuiuslibet eorum ad requisitionem comunis Ianue vel illius sive illorum, qui esset sive essent in Sardinea in predictis terris vel aliqua earum pro dicto comuni Ianue ipsum licentiare et expellere de dictis terris et possessionibus, in quarum possessionem restitui debent ipsi de Auria, et de qualibet earum. Et hoc intelligatur de illis hominibus tantum qui venissent ad habitandum in ipsis terris proxime dictis a millesimo ducentesimo octuagesimo secundo citra, vel de cetero venirent. Item promisit et convenit dictus Precivalis dictis nominibus predictis dominis potestati, capitaneis, ancianis, et consiliariis recipientibus  nomine et vice dicti comunis Ianue, quod ipsi nobiles de Auria, vel aliquis eorum, vel heredes aut successores eorum, et cuiuslibet ipsorum per se vel per alium non ement vel titulo, vel modo aliquo acquirent aliquam seu aliquas terras, villas, vel castra, seu iurisdicionem aliquam hominum in Sardinea de terris predictis, villis, aut castris que et quas comune Ianue haberet, vel in futurum habebit in Sardinea, sine voluntate et consensu dicti comunis Ianue. Que voluntas comunis Ianue intelligatur tunc demum si due partes consiliariorum consilii maioris Ianue hoc consenserint declarando voluntates eorum ad lapillos albos et nigros, et non aliter. Item concessit, et convenit dictus Precivalis dictis nominibus predictis dominis potestati, capitaneis, ancianis, et consiliariis recipientibus nomine dicti comunis Ianue, et nomine singularium personarum civitatis Ianue, et districtus, et omnium, qui pro Ianuensibus haberentur, seu etiam appellarentur, et omnium hominum et singulorum comunis Ianue, quod universi, et singuli dicti homines possint in omnibus terris et portubus predictorum nobilium de Auria, et cuiuslibet eorum, quos haberent, vel in futurum habebunt ipsi, vel heredes eorum, vel alicuius eorum in Sardinea, uti, applicare, et morari cum quolibet ligno vel sine ligno sani et naufragi, ire, exire, et redire et negociari, et mercari, et quodlibet comercium exercere sine aliquo deveto vel impedimento, et sine aliqua dacita, impositione, vel exactione, ita quod predicti Ianuenses, et districtuales, et homines, et qui pro Ianuensibus appellarentur, et res eorum, seu quas secum haberent vel acquirerent aliquo modo, ab omni et qualibet dacita, impositione, et exactione, pedagio, et toloneo, et alio quocumque gravamine quocumque nomine censeatur, tam in dictis terris, quam portubus, quas seu quos haberent vel in futurum habuerint predicti nobiles de Auria vel aliquis eorum, vel successores eorum, et cuiuslibet ipsorum in Sardinea, sint penitus libere, et immunes, promittens dictus Precivalis dictis nominibus per se et dictos fratres suos, vel heredes et successores ipsorum, et cuiuslibet eorum predictis potestati, capitaneis, ancianis, et consiliariis recipientibus ut supra, quod non imponet, vel imponi colligi seu exigi pacientur a predictis Ianuensibus et hominibus, et qui pro Ianuensibus haberentur, seu appellarentur, vel aliquo eorum aliqua dacitam, exactionem vel impositionem, pedagium vel gravamen aliquod quocumque nomine censeatur, vel super predictos, vel aliquam, seu aliquos ipsorum vel super contrahentem, vel contrahentes cum eis vel aliquo eorum contrahentium pro ipsis rebus vel occasione ipsarum super quibus contraheretur seu contrahi intenderetur. Item ex pacto adhibito in predictis concessit dictus Precivalis dictis nominibus dictis dominis potestati, capitaneis, ancianis, et consiliariis recipientibus nomine comunis et hominum Ianue, quod in omnibus terris, quas predicti nobiles de Auria haberent, vel in futurum habebunt ipsi, vel aliquis eorum, possit comune Ianue habere consulem vel consules seu rectorem sive presidem vel magistratum unum vel plures, qui de omnibus causis tam civilibus quam criminalibus cognoscant, difiniant, et exequantur libere inter ipsos Ianuenses sine eo, quod ipsi vel aliquis eorum vel successores eorum vel alicuius eorum, vel aliqua alia persona pro eis vel aliquo eorum possint se intromittere de ipsis aliquo modo; sed ipsis consulibus pretoribus, sive presidibus, vel magistratibus dabunt opem et ausilium in predictis. Et si aliquis Ianuensis conveniatur ab aliquo Sardo vel alia persona de terra predictorum de Auria, vel alicuius eorum, vel alia, Ianuenses non teneantur respondere sub examine alicuius ex curiis ipsorum, vel alicuius eorum, sed subdictis consulibus, rectoribus, sive presidibus Ianuensibus, ita quod actor sequatur forum rei, salvo de homicidiis, et occasione homicidiorum, que facta fuerint in terris ipsorum nobilium per aliquem Ianuensem, seu Ianuenses in aliquem hominem dictorum nobilium, quorum tantum cognitio et definitio pertineat ad dictos nobiles de Auria. Qui etiam consules seu rectores, presides, sive magistratus Ianuensium si contingat aliquem vel aliquos Ianuenses, seu qui pro Ianuensibus distringantur decedere in terris ipsorum nobilium de Auria, vel aliqua ipsorum, vel alicuius eorum, possint libere bona, merces, et res ipsorum decedentium ut supradictum est accipere, et de ipsis facere secundum quod ex forma capitulorum Ianue fieri consuevit de rebus Ianuensium decedentium extra Ianuam in diversis mundi partibus absque gravamine vel impedimento aliquo ipsorum nobilium, et cuiuslibet eorum, vel alterius pro eis, vel aliquo eorum. Insuper predictus Precivalis dictis nominibus ex causis predictis cum ita actum fuerit in predictis, et quia comune Ianue non aliter condescendissent ad ea que fieri et observari debebunt in compositione, et conventionibus, que fieri debent, seu sperantur inter comune Ianue, et comune Pisarum; et predictorum nobilium de Auria multum interest, quod predicte compositiones et conventiones fieri debeant propter multa comoda et securitates, que, et quas inde obsequentur ipsi nobiles de Auria, prout ipse Precivalis dictis nominibus confitetur, cessit et mandavit ad maiorem cautelam comunis Ianue, predictis dominis potestati, capitaneis, ancianis, et consiliariis, recipientibus nomine comunis Ianue omnia iura, raciones, et actiones utiles, et directas, reales, et personales, et mixtas, que et quas habent ipsi vel aliquis eorum vel eis seu alicui eorum competunt vel competere possunt, vel unquam competierunt quocumque modo vel iure in terris, castris, seu villis, iurisdicionibus, pasquis, nemoribus, contilibus, segnoriis, servis, et ancillis, portu Turritano, et aliis portubus, et quibuscumque aliis que pervenire debent, seu pervenient ad comune Ianue in iudicatu Turritano, sive regno Logodorij ex forma pacis, ac pactorum, seu conventionum, que fient, seu fieri sperantur inter comune Ianue ex una parte, et comune Pisarum ex alia. Salvis his, de quibus supradictum est ipsos debere restitui in possessionem, ita ut ipsis iuribus dictum comune Ianue uti possit, agere, experiri, petere, defendere, et omnia demum facere, qui ipsi facere possent, vel unquam melius potuerunt, constituens dictis nominibus dictos dominos potestatem, capitaneos, ancianos, et consiliarios nomine dicti comunis, et per eos dictum comune Ianue in predictis procuratores, et procuratorem, ut in rem dicti comunis. Et etiam remisit predictis potestati, capitaneis, ancianis, et consiliariis, recipientibus nomine comunis Ianue omnia iura, raciones, et actiones utiles et directas reales et personales, et mixtas, que, et quas habent ipsi vel aliquis eorum, vel eis seu alicui eorum competunt, vel competere possunt, vel unquam competierunt quocumque modo vel iure, in predictis, vel aliquo predictorum, faciens dictis nominibus de predictis omnibus eisdem dominis potestati, capitaneis, ancianis, et consiliariis, recipientibus nomine dicti comunis finem, et remissionem omnimodam, et pactum de non petendo, promittens etiam dictis nominibus eisdem potestati, capitaneis, ancianis, et consiliariis recipientibus nomine dicti comuni, quod nullo tempore ipsi nobiles de Auria, vel aliquis eorum, vel aliquis habens causam ab eis, vel aliquo eorum movebunt controversiam, vel requisitionem facient, vel impedimentum prestabunt contra comune Ianue, vel in preiudicium dicti comunis in predictis, vel aliquo predictorum. Salvo et expressim dicto, quod si comune Ianue alienaret vel transferret modo aliquo predicta vel aliquod ex predictis in aliquam personam vel universitatem preterquam in persona que esset civis Ianue, oriunda ex civitate Ianue vel districtu, ipsa, vel eius pater, quod non obstantibus supradictis vel aliquibus eorum in his que alienarentur, vel transferrentur in alium quam civem Ianue, et oriundum, ipse, vel eius pater ex Ianua vel districtu, salva sint, et esse intelligantur in ipsum casum, et eventum, et ex tunc omnia iura predictis nobilibus de Auria, et cuilibet eorum, et sint in eo statu, quo erant ante confectionem presentis instrumenti, et tali pacto, modo, et condicione facta intelligantur predicta de predictis cessionibus iurium. Et salvo etiam, quod dicte iurium cessiones facte per dictum Precivalem dictis nominibus ut supra locum habeant et facte esse intelligantur postquam comune Ianue habere ceperit villam de Sassaro. Insuper dictus Precivalis promisit dictis dominis potestati, capitaneis, ancianis, et consiliariis recipientibus nomine dicti comunis, quod ipse faciet, et curabit ita, et sic, quod dicti Antonius, Manuel, et Andrianus fratres eius attendent, et observabunt omnia et singula supradicta ipsi, et quilibet eorum, et contra in aliquo non venient vel facient. Et ratificabunt etiam omnia et singula supradicta expresse, et solemniter infra mensem postquam super hoc fuerint requisiti. Que omnia et singula supradicta dicte partes dictis nominibus promiserunt invicem attendere, complere, et observare, et in nullo contrafacere vel venire. Alioquin penam dupli de quanto et quotiens contrafieret vel non observaretur dicte partes inter se invicem stipulantes promiserunt, ratis semper nihilominus manentibus omnibus et singulis supradictis. Et proinde et predictis omnibus et singulis attendendis et observandis obligaverunt dicte partes inter se invicem pignori, scilicet dicti domini potestas, capitanei, anciani, et consiliarij bona omnia dicti comunis, que per capitulum obligari non prohibentur, et dictus Precivalis bona sua habita et habenda. Et confitetur dictus Precivalis se maiorem esse annis viginti, et iuravit, tactis sacrosanctis scripturis, predicta omnia et singula attendere, complere, et observare, et in nullo contrafacere, vel venire. Et fecit predicta consilio dominorum Oberti, et Babilani Aurie, quos suos propinquos, et consiliatores elegit et appellavit. Insuper dominus Enricus Bruxamantica civis Papie potestas Ianue predictus, et dominus Gracius de Cuchis civis Pergamensis consul Ianue de iusticia deversus civitatem, et quilibet eorum in omnibus et singulis supradictis coram ipsis insinuatis et publicatis suam auctoritatem et decretum causa cognita interposuerunt, laudantes, statuentes, et decernentes omnia et singula supradicta obtinere debere perpetuam firmitatem, et non posse infringi, vel revocari aliqua racione vel iure. Actum Ianue in ecclesia Sancti Laurencij, testes predicti consiliatores, et Precivalis de Baldizono iudex qui dictavit dictum instrumentum, Simon Canzilerius, et Marinetus de Marino iurisperiti, Enricus Dardella, et Guillelmus Gandulfi notarii, anno dominice nativitatis millesimo ducentesimo octuagesimo septimo, die vigesima tertia decembris inter primam et terciam indicione quintadecima.

Ego Iacobus de Bennesia notarius Sacri imperii rogatus scripsi.

Ego Rollandinus de Richardo Sacri palatii notarius supradictas quinque conventiones extraxi et exemplavi a publicis instrumentis scriptis manu Iacobi de Bennesia notarii, sicut in eo vidi et legi, nichil addito vel diminuto, nisi forte littera vel sillaba titulo seu puncto abreviationis causa sententia non mutata, de mandato tamen domini Danij de Osenaygo civitatis Ianue potestatis presentibus testibus Iohanne Bonihominis, Loysio Calvo cancellariis comunis Ianue, et Iacobo de Albario notario millesimo tercentesimo primo indicione decima tertia, die vigesima iunii.

NOTE

(1) Gavino Doria, padre di Precivalle, Antonio, Manuele ed Andriano, era figlio di Daniele, e Daniele di Andrea Doria, genero di Barisone II re di Torres. Egli fu uno dei consiglieri del Podestà di Genova nel 1236 (Ved. Tola, Codice degli statuti della repubblica di Sassari, pag. VI. not. 1^a).