Lodo di Giovanni marchese di Monferrato, col quale sono definite alcune delle questioni tra il re di Aragona, e i Genovesi, con riserva di definir poi le altre, e intanto si comanda ai contendenti di consegnare, e mettere a disposizione del medesimo marchese la città di Alghero, ed altri luoghi di Sardegna, co’ diritti dipendenti, fino a che si potesse pronunciare definitivamente a tal riguardo.

(1360, 27 marzo).

Dai Regj Archivj di Corte di Torino, Documenti Genovesi, Serie 1.^a, Num. XXII.

In nomine sancte et individue Trinitatis Patris Filii et Spiritus Sancti, et totius celestis curie amen. Nos Iohannes marchio Montisferrati imperialis vicarius etc. Arbiter arbitrator arbitramentator amicabilis compositor et comunis amicus electus et assumptus per nobilem virum dominum Franciscum de Perilionibus militem consiliarium et camerlengum ac procuratorem certum ac specialem et procuratorio nomine serenissimi principis domini, domini Petri Dei gratia regis Aragonum Valentie Maioricarum Sardinie et Corsice, comitisque Barchilonie Rosilionis et Ceritanie avunculi nostri carissimi, prout de eius procura baylia et auctoritate sibi super infrascriptis a prefato domino rege concessa, et tam specialiter quam generaliter atributa constat publico instrumento tradito et confecto ac roborato signo et juramento domini regis predicti sub signo et nomine Bernardi de Bonastre prefati domini regis scriptoris secretarii, eiusque auctoritate notarii publici sub anno Domini millesimo tercentesimo quinquagesimo nono XXV^a die decembris ex una et pro una parte, et circumspectum virum dominum Leonardum de Montaldo jurisperitum civem januensem, sindicum actorem procuratorem ambaxatorem et nuncium specialem magniffici domini, domini Symonis Bucanigre Dei gratia ducis januensium et populi defensoris fratris et compatris nostri carissimi, et comunis Ianue specialiter et solepniter constitutum ad hoc per ipsum dominum ducem in presencia consensu et voluntate infrascriptorum ancianorum sui conscilii et officialium officii guerre auctoritate et decreto dicti domini ducis, et quorum ancianorum qui ad hoc interfuerunt nomina sunt hec: Manuel de Casina prior, Iacobus Carpanetus, dominus Petrus de Casteliono jurisperitus, Iacobus de Francischis, Iacobus de Ulmo, Nicolaus Salicetus, Lafranchus Drizacorne, Nicholaus Oddonis, Anthonius de Compagnono, Raphael Thome, officialium vero guerre nomina sunt hec: Georgius Capellus prior, Lanzalotus de Castro, Bartholomeus Rubeus, Anthonius de Struppa sindicario procuratorio et ambaxatorio nomine prefatorum dominorum ducis ancianorum et officialium guerre ac nomine et vice comunis Ianue et pro ipso comuni ac omnium et singulorum januensium et qui pro januensibus in quacumque mondi parte se tractant et reputant nec non nomine et vice quarumcumque civitatum terrarum et locorum ipsi comuni Ianue in quacumque mondi parte suppositorum seu convencionatorum cum ipso comuni, nec non etiam quorumcumque comitum, marchionum baronum seu etiam dominorum vassallorum feudatorum seu etiam convencionatorum ipsius comunis Ianue seu cum ipso comuni, ac quorumcumque valitorum coadiutorum adherentium et sequacium ipsius comunis – De cuius domini Leonardi sindicatu procura potestate et baylia per prefatum dominum ducem in presencia consensu et voluntate dictorum dominorum ancianorum sui conscilii et officialium officii guerre nec non per prefatos ancianos et officiales guerre auctoritate et decreto dicti domini ducis factis concessis datis et tam specialiter quam generaliter atributis eidem constat publico instrumento recepto abreviato et in publicam formam reddacto per Georgium Oddoardi de Clavaro imperiali auctoritate notarium et canzellarium prefati magniffici domini ducis et comunis Ianue sub anno Domini millesimo trecentesimo quinquagesimo nono indictione undecima secundum cursum Ianue die vigessima secunda marcii ex parte altera, de omnibus et singulis guerris discordiis rancunis invasionibus occupationibus captionibus incendiis dapnis magnis sive minimis causis sive questionibus quibuscumque cuiuscumque conditionis existant et quocumque nomine censeantur inter ipsas partes motis vel ortis seu vertentibus, et que movi oriri seu verti possent quovis modo de jure vel de facto, et de omni et toto eo ac omnibus et singulis que una pars ab altera aut altera ab altera petere exigere vel requirere posset verbo vel facto de jure vel de facto seu alio quovis modo etc. prout de compromisso lato pleno et generali in nos facto constat publico instrumento recepto et abreviato per Stibiotum Stibium notarium et canzellarium nostrum dicto anno Domini MCCCLVIIII. indictione decima secunda die nono mensis aprilis eiusdem anni. Visso instrumento procurationis et baylie dicti domini Francisci, et instrumento sindicatus et procurationis et baylie dicti domini Leonardi, de quibus duobus instrumentis procure et sindicatus superius mentio facta est, et vissis litteris per non subsequenter missis dicto domino regi, ac dictis domino duci et comuni Ianue pro carceratis hinc inde rellaxandis et incarceramentis factis per ipsos carceratos seu ipsorum occasione revocandis, et annullandis etc. et ordine per nos dato inter dictas partes et ipsis partibus pro cessatione offensarum hinc inde que omnia per nos arbitrum antedictum super hiis mandata et ordinata in omnibus parlibus et capitulis que voluimus executioni mandata sunt et ea que restant exequi Christi gratia ad nostri voluntatem et placitum per partes ipsas totaliter exequentur vissoque instrumento ratifficationis facte per dictum dominum regem sub compromisso predicto quod instrumentum receptum et scriptum est per Petrum de Carrega notarium et scribam dicti domini regis et roboratum sigillo pendenti, ac signis dicti domini regis et dicti Petri sub dicto anno Domini millesimo tercentesimo quinquagesimo nono die tercia augusti ac visso instrumento ratifficationis facte super dicto compromisso per dictum dominum ducem et quatuor officiales habentes una cum dicto domino duce totam illam bayliam quam comune Ianue habet, quod instrumentum abreviatum est et in publicam formam reddactum per dictum Georgium Oddoardi de Clavaro imperiali auctoritate notarium et canzellarium dicti domini ducis et comunis Ianue dictis anno Domini MCCCLVIIII.° indictione undecima secundum cursum Ianue, die nona septembris. Et alio instrumento ratifficationis facte super dicto compromisso et contentis in eo per dictum dominum regem cum consilio assensu et approbatione illustris domine Alionore regine Aragonum consortis eiusdem domini regis, ac venerabilis et relligiosi fratris Iohannis Ferdinandi de Heredia castellani emposte ac prioris sancti Egidii Castelle et legionis, nobilis Bernardi de Capraria, Gilamberti de Sintillis, Mathei Mercerii militum, Francisci Roma legum doctoris consiliariorum dicti domini regis quod instrumentum receptum est et abreviatum per Bernardum de Pinos notarium et scriptorem eiusdem domini regis, et roboratum sigillo pendenti ipsius domini regis, ac signis dictorum dominorum regis et regine, dictorumque consiliariorum, et dicti Bernardi de Pinos sub anno Domini MCCCLVIIII.° quinta die decembris, et visso alio instrumento procure dicti domini Francisci de Perillonibus militis camarlengi, domini Jasperti de Tregurano jurisperiti promotoris curie dicti domini regis et Romei Lulli procuratorum et consiliariorum ipsius domini regis quod instrumentum receptum et abreviatum et in publicam formam reddactum est per Petrum de Carrega scriptorem dicti domini regis sub anno Domini MCCCLVIIII.° die XIIII novembris roboratum sigillo pendenti dicti domini regis et signis ipsius, domini regis et dicti Petri de Carrega ac visso instrumento sindicatus domini Francisci de Henrico jurisperiti et Gabriellis Adurni ambaxatorum sindicorum et procuratorum dicti domini ducis et comunis Ianue, de quo sindicatu constat publico instrumento recepto et in publicam formam reddacto per dictum Georgium Oddoardi de Clavaro notarium et canzellarium dicti domini ducis et comunis Ianue, sub hoc anno Domini MCCCLX. indictione duodecima secundum cursum Ianue die XXVII.^a februarii inter terciam et nonam, et visso instrumento sindicatus et baylie Dominici Fatinanti civis Ianue sindici dicti domini ducis et comunis Ianue una cum dictis domino Francisco et Gabrielle Adurno substituti sive constituti loco Pambelli de Casali absentis, qui constitutus fuerat ad hec una cum dictis domino Francisco et Gabrielle quod instrumentum abreviatum et receptum est per Conradum Mazurrum notarium et canzellarium domini ducis predicti et comunis Ianue sub hoc anno die XXIII.^a  mensis presentis marcii indictione XII.^a secundum cursum Ianue; Habitis etiam solepni tractatu et matura deliberatione super omnibus et singulis premissis et aliis nobis narratis per partes predictas, intellectis etiam juribus, rationibus atque caussis partium predictarum, habito etiam consilio militum doctorum et aliorum quamplurium sapientum apud nos existentium, et oculis mentis nostre ad divine maiestatis presentiam errectis, de cuius vultu nostrum procedat judicium, et Christi gratia perpetuo confirmetur sedentes in hiis scriptis Christi et beate Marie virginis gloriose, beatique Georgij militis celestis sufragio et nominibus invocatis dicimus precipimus et formaliter arbitramur diffinimus arbitramentamur bonam veram et cordialem pacem Deo propicio perpetuo duraturam inter partes predictas omnesque adherentes sequaces coadjutores valitores colligatos et subditos parcium predictarum et specialiter magniffici organi turchi magni colligati dicti domini ducis et comunis Ianue, omnesque rancores omniaque odia qui et que occasione dicte guerre inter dictas partes orta erant, et oriebantur remittimus et totaliter abolemus, et pro abolitis et remissis de cetero haberi volumus et mandamus. Item quod omnia dapna, iniurie cedes et offensiones data facta et illata et date facte et illate qualitercumque et in quibuscumque rebus tempore vigentis guerre inter partes predictas sint et esse intelligantur hinc inde remissa et remisse et quod de eis aliqua ipsarum partium non teneatur ad aliquam emendationem vel restitutionem alteri parti, de dapnis vero datis per partes hinc inde ante dictam guerram vel a tempore citra quod offensiones cessare debuerunt nobis bayliam omnimodam reservamus. Item dicimus diffinimus et formaliter arbitramur et arbitramentamur quod dicte partes videlicet serenissimus dominus rex Aragonum supradictus et magnificus dominus dux et comune Ianue nobis et in nostri forciam seu comissariorum nostrorum pro nobis et nomine nostro ponere debeant ac tradere realiter cum effectu loca infrascripta, videlicet dominus rex predictus villam et locum Algherii insule Sardinie cum omnibus juribus et pertinenciis suis universis et hominibus mero mixto imperio, et omnimoda jurisdictione, et aliis juribus fortaliciis quibuscumque et prefatus dominus dux et comune Ianue similiter in nostri forciam, seu commissariorum nostrorum pro nobis ponere debeant ac tradere realiter cum effectu locum et terram Bonifacii insule Corsice cum omnibus juribus hominibus mero mixto imperio et omnimoda jurisdictione, et aliis  ipsius loci et terre Bonifacii juribus pertinenciis, et fortiliciis quibuscumque, que locorum terrarum hominum fortiliciarum et jurium predictorum traditio nobis fieri debeat seu dictis nostris commissariis pro nobis a die festi pentecostes proxime venturi deinde ad unum annum tunc proxime venturum; remanentibus dumtaxat in dictis locis illis personis, quas nos marchio arbiter et arbitrator ut supra voluimus et duximus ordinandum. Que loca terre et homines cum juribus et pertinenciis supradictis penes nos et in nostri forciam debeant remanere usque ad finem termini prorogationis dicti compromissi jam facte que est annorum quinque a die festi pentecostes proxime venturi usque ad quinque annos et minus si et prout nobis videbitur. Pro securitate et integra observatione et executione dicte pacis, et omnium aliorum dicendorum pronunciandorum arbitramentandorum precipiendorum et diffiniendorum per nos super omnibus et singulis causis et questionibus que vertuntur et verti sperantur aut quoquomodo sunt vel esse possent inter dictas partes et specialiter occasione insule Corsice et omnium locorum insule Sardinie, et specialiter Algherii et aliorum locorum in quibus dicte partes pretenderent jus habere, et locorum villarum et castrorum existentium in eisdem insulis et occasione dapnorum omnium inter partes predictas quovis modo datorum vel illatorum in terra vel mari, quibus annis elapsis vel ante de dictis locis Alegherii et Bonifacii fieri et esse debeat prout de eis per nos dictum marchionem arbitrum etc. fuerit dictum vel ordinatum infra dictum tempus. Item dicimus sententiamus pronunciamus arbitramur et arbitramentamur quod si aliqua dictarum partium recusaret infra dictum tempus suum locum declaratum ut supra ponere in nostri forciam seu comissariorum nostrorum, vel ipsum locum non poneret in forciam nostram effectualiter ut supra tunc et eo casu et casibus cadat in penam florenorum centum milium in compromisso contentam, et pars que suum locum in manibus et forcia nostra possuerit et obediverit prout supra possit et ei licitum sit sua propria auctoritate locum partis non observantis vi armorum et quocumque alio modo vi et ingenio invadere et apprehendere et omnia alia facere que principaliter pertinent ad apprehensionem dicti loci, et in manibus et virtute nostra ponere, quod effectualiter et precisse facere teneatur ut de ipso loco possimus disponere et ordinare vigore nostri arbitrii seu potestatis sicut nostre placuerit voluntati et per hoc pars que invaderet et apprehenderet seu apprehendi faceret, et in nostris manibus et forcia poni faceret locum illum sic invasum et apprehensum ut supra non intelligatur dictam pacem fregisse turbasse vel violasse aut in penas aliquas incidisse sed hoc non obstante per utramque partem pax predicta firma et stabilis perseveret et inviolabiliter observetur et invasor huiusmodi vel apprehensor, sive pars invadens et apprehendens, et illum in manibus nostris ponens, vel invadi apprehendi et poni faciens nullam per hoc penam incurrat sed dicta pax ut supra firma et stabilis perseveret pro utraque parte sub penis predictis – Item consulto et ex certa scientia ac vigore et auctoritate baylie et potestatis nobis ex forma dicti compromissi concesse et omni jure modo et forma quibus melius possumus reservamus nobisque retinemus integraliter omnem bayliam et potestatem nobis per dictas partes concessam in compromisso predicto et aliter qualitercumque et in quibuscumque aliis obligationibus juramentis et penarum adiectionibus per dictas partes et quamlibet earum factis et ordinatis iterum semel et pluries dicendi sententiandi pronunciandi arbitramentandi precipiendi adiudicandi donandi tradendi et remittendi corrigendi suplendi declarandi et interpretandi addendi et diminuendi prout et quumcumque nobis videbitur et placuerit, et prout voluerimus et nobis placebit ad nostram meram absolutam et liberam voluntatem inter partes predictas in super et pro omnibus et singulis questionibus causis atque controversiis, que inter dictas partes quomodocumque vertuntur vel verti possent quocumque modo vel causa re verbo vel facto in terra vel mari vel aliis mondi partibus quibuscumque et tam pronunciatis quam non pronunciatis – Et predicta omnia et singula cum omnibus et singulis connexis emergentibus et dependentibus ex eisdem dicimus sententiamus diffinimus arbitramur et arbitramentamur debere per predictas partes et quamlibet earum inviolabiliter observari, ac etiam de presenti emologari debere per dictos sindicos et procuratores dictarum parcium procuratorio et sindicario nomine ipsarum sub pena florenorum centum millium auri in dicto compromisso contenta comitenda et applicanda prout in dicto compromisso plenius continetur, ad cuius pene exactionem si forsitan comitatur, quod absit, pars observans et atendens auxilium armorum gentium navigiorum et expensarum opportunum contra partem non observantem et in penam incidentem nobis impendere et dare teneatur, et ad hoc faciendum ex nunc prout ex tunc dictas partes et quamlibet earum vigore dicte nostre potestatis sententialiter condepnamus. Lata publicata pronunciata et apta fuit suprascripta sententia per prefatum dominum marchionem arbitrum et arbitratorem predictum in civitates Astensi in palacio habitationis eiusdem domini marchionis arbitri et arbitratoris predicti, et lecta per me Stibiotum Stibium notarium et canzellarium ipsius domini marchionis presentibus dictis domino Francisco de Perillonibus milite, domino Jasperto de Tregurano jurisperito et Romeo Lulli cive Barchilonie procuratoribus et ambaxatoribus, et procuratorio nomine dicti domini regis Aragonum et dictis domino Francisco de Henrico jurisperito Gabriele Adurno et Dominico Fatinanti sindicis procuratoribus et ambaxatoribus sindicario et procuratorio nomine dictorum domini ducis et comunis Ianue emologantibus laudantibus ratifficantibus, et approbantibus dictam sententiam et omnia et singula suprascripta et eis et quolibet eorum jurantibus corporaliter ad sancta Dei evangelia tactis scripturis in animas omnium eorum, et singulorum quorum procuratores et sindici sunt ut supra per dictam sententiam, et emologationem et omnia et singula suprascripta perpetuo rata et firma habere et tenere, et nullo tempore contrafacere vel venire aliqua ratione vel causa de jure vel de facto etiamsi de jure contravenire possent sub penis predictis. Et presente illustrissima domina domina Elisabeth infantissa Maioricarum, marchionissa Montisferrati etc. consorte prefati domini marchionis et presentibus testibus illustri viro domino Ottone duce Brunsvicensi reverendo domino fratre Francisco Dei et apostolice sedis gratia episcopo  Veiensi, domino Iohanne de Cochonato comite et milite, domino Anthonio Lupo ex marchionibus de Sorania capitaneo forestarie dicti domini marchionis in Ast domino Iacobo de sancto Georgio ex comitibus de Blandrate milite domino Oliverio Turcho de Castello milite domino Bonifacio de Cochonato comite magistro hospicii dicti domini marchionis et milite domino Nicholao de Captania legum doctore potestate Ast domino Raymondo de Solerio milite et legum doctore, domino Francisco de Summo legum doctore, domino Albertino de Guastonibus legum doctore, domino Ottolino de Ghiselbertis legum doctore et comite palatino vicariis prefati domini marchionis domino Rodulfo de Gorretis decretorum doctore vicario domini Astensis episcopi, domino Petro de Zamoreis capitaneo populi Astensis domino Frederico Guarleta legum doctore, domino Francisco Zopo licentiato in jure civili, Bauduyno de Rocheta, Oddono de Incisia Guillielmo de Incisia, Iohanne de Rocheta ex marchionibus Incisie Iohanne de Cerexeto, Catalano de Mazadio ex comitibus de Valpergia, Nicholello de Tilio Guillielmo de Gabiano, Gineto de Cavagnolo, Conrado Asinario, Petro de Sancto Georgio, Anthonio ex comitibus de Valpergia, Anthonio de Montabono, Ottone et Oddonino de Gut… de Castello Sadino de Sancto Georgio de advocatis Guillelmo de Fraxineto ex comitibus Cabaliate, Dominico de Montiglio, Saglino de Fraxinello, et pluribus aliis – Anno Domini millesimo tricentesimo sexagesimo indictione tertiadecima die vigessimo septimo mensis marcii, de qua quidem sententia et omnibus et singulis suprascriptis et contentis in ea prefatus dominus marchio arbiter arbitrator et arbitramentator predictus presentibus dictis domino Francisco de Perellonibus domino Jasperto de Tregurano et Romeo Lulli procuratoribus et procuratorio nomine prefati domini regis Aragonum etc. et presentibus similiter dictis domino Francisco de Henrico, Gabrielle Adurno, et Dominico Fatinanti sindicis et ambaxatoribus et sindicario nomine antedicti domini ducis et comunis Ianue, nec non presentibus dictis testibus et ipsi procuratores et sindici dicti domini regis, et dicti domini ducis et comunis Ianue, presente iam dicto domino marchione et presentibus testibus supradictis, et quilibet eorum preceperunt per me Stibiotum Stibium predictum notarium et canzellarium infrascriptum fieri plura publica instrumenta.

Et ego Stibiotus Stibius publicus imperiali auctoritate notarius et canzellarius prefati domini marchionis predictis omnibus et singulis vocatus et rogatus interfui, et dictam sententiam et omnia et singula suprascripta propria manu scripsi et me subscripsi, signumque meum consuetum appossui in testimonium omnium premissorum.