Sentenza di Giovanni Marchese di Monferrato, con la quale si dichiara dover star ferma, e nel suo pieno vigore, l’altra sentenza pronunciata da detto Marchese nel 27 dicembre 1361 relativamente alla restituzione della città di Alghero, e sue dipendenze; avere il Re di Aragona incorso le penalità comminategli, per non averla eseguita nel tempo prefinito; ed è condannato lo stesso sovrano a fare tale restituzione ai Genovesi entro quattro mesi dal giorno della notificazione del presente lodo.

(1362, 28 febbraio).

Dai Regii Archivi di Corte di Torino, Genova, Documenti ant., Serie 1.^a, Mazz. IX. Num. XXIX.

In nomini Domini amen. Anno nativitatis eiusdem millessimo tercentessimo sexagessimo secundo. Indictione quinta decima, die ultimo mensis februarij. Nos Iohannes Marchio Montisferrati Imperialis Vicarius etc. arbiter arbitrator et amicabilis compositor et comunis amicus comuniter electus et asumptus inter Serenissimum Principem dominum Petrum Dei gratia Regem Aragonum etc. seu dominum Francischum de Perilionibus Camerlengum et procuratorem suum de cuius procura constat publico instrumento sub signo et nomine Bernardi de Bonastre scriptoris dicti domini regis, sub anno Domini millessimo tercentessimo quinquagessimo nono, vigesima quinta die decembris ex una parte; et magnifficum dominum Symonem Buchanigram, Dei gratia Ianuensem Ducem et Comune Ianue, seu dominum Leonardum de Montaldo ipsorum domini ducis et communis sindici sindicario nomine ipsorum, ut constat instrumento publico scripto sub signo et nomine Georgij Oddoardi de Clavaro notarii sub anno Domini millessimo tercentessimo quinquagesimo nono, indicione decima prima secundum cursum Ianue, die vigesima secunda marcij, ex parte altera, super omnibus causis questionibus guerris et discordijs inter ipsas partes vertentibus etc. prout de compromisso in nos facto constat publico instrumento scripto et abreviato per Stibiotum Stibium notarium et canzellarium nostrum, sub anno Domini millessimo tercentessimo quinquagesimo nono, indicione decimasecunda die nono mensis aprilis. Visso ipso compromisso et ratifficationibus factis per utramque ipsarum parcium super ipso compromisso, et bayliis nobis atributis specialiter super potestate prorogandi terminum compromissi predicti. Et visso instrumento prorogationis termini dicti compromissi, prorogati ad terminum quinque annorum, in qua et ex qua prorogatione nobis plenissimam bayliam duximus reservandam, de qua prorogatione et reservatione bayliarum constat publico instrumento scripto per dictum Stibiotum sub anno Domini millessimo tercentessimo sexagessimo, die vigesima septima marcij, indicione decima tercia. Et vissa sentencia pacis per nos pronunciate inter dictas partes post prorogationem predictam dictis anno Domini millessimo tercentessimo sexagessimo die vigessima septima marcij, in qua quidem sententia pacis pronunciavimus locum Alegherij cum omnibus suis pertinencijs, per dictum dominum regem in nostri forcia poni debere infra certum tempus in sententia ipsa contentum sub pena centum milium florenorum, et sub certis alijs penis promissis et juratis per dominum regem predictum, quam penam centum millium florenorum tamen postea per aliam pronunciationem amovimus alijs penis in dictam sentenciam contentis firmis premissis, et hoc pro maiori honore domini regis predicti tantum, et non alia causa, quia dominus Franciscus de Perilionibus camerlengus et procurator domini regis predicti, sub magnis iuramentis nobis promixit tunc quod non obstante amotione ipsius pene dictus locus Alegherij per dictum dominum regem in nostri forciam ad nostri libitum poneretur, quam amotionem pene fecimus reservata nobis integre, omni nostra baylia et potestate, memores ecciam pronunciationis facte per nos in favorem nobilium de Auria civium Ianue pro restitutione eisdem fiendi per ipsum dominum regem, de castris terris possessionibus et locis eorum in insula Sardinie situatis, et quod pro premissis omnibus adimplendis missimus ad dictum dominum regem Stibiotum predictum, ad requirendum dictum dominum regem quod omnia et singula pronunciata per nos et ordinata similiter adimpleret, et pluries per ipsum Stibiotum, ac Christofolum de Paulo ambaxatores nostros et dicti domini ducis et communis Ianue, idem dominus rex requisitus fuerit de observatione omnium predictorum et specialiter loci Alegherij supradicti qui diu expectatis predicta complere in aliquo non curavit, nec complere voluit ullo modo infra tempus in dicta sententia contentum silicet festum pentecostes tunc proxime venturum licet de predictorum pronunciatorum observatione, requixitus ut supra fuerit et contra eum per publicum instrumentum solempniter protestatum per dictum Christofolum de Paulo ut apparet dicto instrumento scripto per Stibiotum predictum, qui nobis ecciam retulit ore proprio, qualiter omnia processerunt. In cellula ecciam nostri cordis, plenius retinentes tenorem nostrarum literarum secretarum quas secretissimas teneri voluimus, usque quo videremus finalem dispositionem domini regis predicti, et si dictum locum Alegherij in forcia nostra ut debebat ponere dignaretur vel non scriptis precepto nostro per Stibiotum predictum sub dato in castro nostro Montiscalvi anno Domini millessimo tercentessimo sexagessimo primo, die vigesima septima mensis decembris decima quarta indictione munitas sigillo nostro pendenti. Quarum tenor talis est. In nomine Domini amen. Nos Iohannes Marchio Montisferrati Imperialis Vicarius etc. arbiter arbitrator amicabilis compositor et communis amicus communiter electus et asumptus inter Serenissimum principem dominum Petrum Dei gratia Regem Aragonum etc. seu dominum Francischum de Perilionibus militem camerlengum ac procuratorem et procuratorio nomine ipsius domini Regis ex una parte et magnificum fratrem et compatrem nostrum dominum Symonem Bucanigram Dei gratia Ducem Ianue et Comune Ianue seu dominum Leonardum de Montaldo sindicum et procuratorem sindicario et procuratorio nomine dictorum domini ducis, et communis Ianue ex parte altera pro ut de compromisso in nos facto constat publico instrumento scripto abreviato et in publicam formam redacto per Stibiotum Stibium notarium et canzellarium nostrum sub anno Domini millessimo tercentessimo quinquagessimo nono, indictione duodecima, die nono mensis aprilis. Recolentes quod anno Domini millessimo tercentessimo sexagessimo, indictione decima tercia die vigesima septima marcij proxime presentis, vigore compromissi predicti et baylie nobis ex forma ipsius atribute inter dictas partes super guerris et discordijs tunc vigentibus pronunciavimus pacem perpetuo duraturam ad cuius pacis conservationem noster animus anhelabat cuius causa locum Alegherij in insula Sardinie situati per dictum dominum regem in nostri forcia pronunciavimus poni debere sub pena centum milium florenorum. Affectantes finaliter locum ipsum in gremium communis Ianue reverti, de quo fuit per vim et violentiam extirpatus quodque facta pronunciatione predicta elapso modico intervallo dictus dominus Francischus de Perilionibus ad nos venit cum verbis maxime lamentele, coram nobis asserens et proponens, quod honor prefati domini Regis per nos in tantum ledebatur ex impositione pene predicte centum milium florenorum quod huiusmodi causa tota pax dissolveretur propter indignactionem regiam inde protinus secuturam, nisi fieret revocatio dicte pene centum milium florenorum, ea potissima ratione, quod tot sudoribus regijs tot cedibus baronum et nobilium antecessis fuerat acquisitus locus ipse, quod tali forcia penali in nostri potenciam nullatenus poneretur. Et quod dominus rex predictus locum predictum Alegherij, amota dicta pena, ad omnem nostram requisitionem, in manibus nostris poneretur et contentaretur quod  de ipso fieret ad nostre libitum voluntatis, quia in hoc ad honorem regium et non ad comodum tendebatur, et de hoc, sub legali et militali fide sua certissimum nos reddebat, tunc vero dixerimus domino Francisco predicto, qualiter possumus esse securi, quod revocata dicta pena dominus rex predictus dictum locum Alegherij nobis tradat, ipse autem nobis respondit quod non solum locum Alegherij, sed ecciam medietatem suorum regnorum ipse dominus rex in forcia nostra poneret ad omnem nostre placitum voluntatis et quod maior pena erat iuramentum regium quam pena centum milium florenorum et honoriffice sine dicta pena nobis per dictum dominum regem fieri poterat traditio dicti loci, et quod non crederemus ullo modo dictum dominum regem velle esse periurium, sed quod pro certo non obstante quod fieret revocatio dicte pene dictus dominus rex pacem et contenta in instrumento pacis liberaliter approbaret et ipsum locum daret nobis ut supra quocienscumque esset ex parte nostra per aliquem nostrum ambaxatorem vel nuncium requisitus et ultra si contingeret quod nullo modo credebat dictum dominum regem ipsam traditionem dicti loci nobis facere nolle, retinebamus nobis omnem bayliam, ipsam penam et forciores iterum imponendi, ita quod nullo modo vel colore tantum honorem regium pretermittere valebamus et si sic per nos fieret dictus dominus rex de nobis vel ipso causam querimonie non haberet sed si contrarium fieret per eum possemus penam indicere et pronunciare sicut expedire tunc nostro iudicio et arbitrio videretur, et hoc non semel tantum sed pluries et pluries nobis per dictum dominum Franciscum fuerunt replicata, diversis diebus et horis. Dubitantes pacem ipsam tot laboribus et sudoribus summisque vigilijs acquisitam inde posse totaliter perturbari, et in premissis dictis et promissionibus eiusdem domini Francisci fiduciam acceptantes, moti fuimus ad ipsam penam revocandam per publicum instrumentum, alijs penis contentis in dicta sententia reservatis, ac freno et abenis in nostra manu retentis silicet baylia nostra super ipsa pena indicenda et maiori et aliis pronunciandi prout videretur consonum menti nostre. Cumque Stibiotum predictum canzellarium et secretarium nostrum in cuius mente predicta omnia et quecumque alia circa pacem ipsam tractata coram nobis aliqua secreta et aliqua publica iuxta singulorum opportunitatem fideliter rescidebant ad prefactum dominum regem duxerimus transmittendum non solum ut per ipsum dominum regem observarentur pronunciata per nos circha restitutionem castrorum nobilium de Auria, sed specialiter ad requirendum ipsum dominum regem publice ardencius et secrete, quod nobis iuxta dictas promissiones nobis factas daretur plena possessio loci Alegherij supradicti, ipseque  dominus rex responderit oretenus et per literas, quod de hoc nos faceret omnino contentum, licet actum nostri contentamenti non attingerit usque modo. Et adhuc expectemus ambaxatorem suum, quem ut suis literis nobis scripsit ad nos immediate transmittit nobis super hoc responsorum ita quod poterimus contentari. Et ex adverso pensantes ambaxiatam nobis expositam ex parte dicti domini ducis per ambaxatores suos, videlicet dominum Bertholameum Buchanigram fratrem et capitaneum suum, Nicholaum domini Levantini et Ianetum Campanarium inter cetera continentem et primo et specialiter quod declaremus quid de loco Alegherij fieri deberet si esset positus in virtute nostra. Item quod pronunciemus super facto Corsice. Item quod pronunciemus dictum dominum regem incidisse in penas, compromissi etc. et demum requisiverint nos ambaxatores predicti, ut renunciemus omnibus bayliis nobis datis et reservatis ex forma compromissi predicti, quia die presentem immediate sequenti dictis bayliis renunciare speramus. Ideo cupientes iura et honores dicti domini ducis et communis Ianue velluti propria in quantum est nobis magis possible conservare, eosque dominum ducem et communem, tutis prevenire conscilijs ut si quod non credimus prefactus dominus rex dictum locum in nostri forciam ponere denegaret et nostro proposito falleremus dicti dominus rex et commune Ianue omne illud iuris quod eisdem possumus reservare inveniant suis loco et tempore eis clarum ut quod serenitate cupimus refulgere vi alicuius nequicie si sequeretur quod absit non valeat cum turbine corruscare sed nostrum propositum laudabile finaliter assequamur. Et ecciam quia vita et mors nostra sicut cuiuscumque in manu dei sunt et ne si morte preveniremur ob id dicti communis Ianue iura remanerent super hoc articulo obscuritate confussa sed pocius lucida et aperta autoritate et vigore bayliarum nobis concessarum ex forma dicti compromissi et prorogacione eiusdem, ac ecciam ex reservationibus bayliarum quas nobis duximus continue reservandas, et omni iure modo et forma quibus melius possumus tenore presentium literarum quas ut ad terciam linguam non valeant devenire secretas et secretissimas tenere volumus usque quo finalem dicti domini regis dispositionem viderimus super dicto facto loci Alegherij supradicti ne si huiusmodi nostra dispositio et voluntas ad aures regias perveniret forte impediretur traditio dicti loci quam adhuc nobis fieri cogitamus caute ecciam participato conscilio legum doctorum et iurium peritorum conscilio quorum cognovimus, quod quia plenam et absolutam potenciam habemus nobis a partibus atributam literis sigillo nostro sigillatis ac ecciam verbo sine scriptis pronunciare possumus, et de iure venit per partes inviolabiliter observandum quicquid et prout menti et voluntati nostre libet, et nostra fulget in mente dicimus pronunciamus arbitramur arbitramentamur precipimus, ordinamus et declaramus quod dictus dominus rex sub pena sacramenti per eum et eius procuratorio nomine prestiti, ac ecciam sub pena centum milium florenorum non obstante dicta revocatione pene predicte, dictum locum Alegherij, cum hominibus iuribus et pertinentiis suis universis ponat in manibus et forcia nostra, infra tempus contentum in primeva nostra pacis sententia supradicta. Et quia notorie et probabiliter nobis constat locum predictum et terram Alegherij cum finibus poderio et hominibus et universis pertinenciis suis iure possessorio dicto domino duci et communi Ianue plenissime pertinere, et dominum regem predictum vi et manu armata privasse dictum communem Ianue possessione et tenuta ipsius loci Alegherij et pertinencium eius. Et quia secundum iura communia expoliatus ante omnia restituendus est, eo casu quo infra dictum tempus dictus locus cum dictis pertinenciis et iuribus suis in manibus et forcia nostra non poneretur ut supra. Dicimus pronunciamus declaramus ac arbitramentamur et ordinamus quod dictus dominus rex det et tradat, , dicto domino duci et communi Ianue ac restituat ipsis domine duci et communi possessionem et tenutam corporalem et quasi dicti loci et terre Alegherij in insula Sardinie situati, cum omnibus et singulis iuribus et pertinenciis spectantibus ipsi loco et poderio eius et ad dictam possessionem et tenutam dictis domino duci et communi restituendam infra menses sex a die notificationis huiusmodi nostre pronunciationis ei facte oretenus et per literas numerandos sub dictis penis dictum dominum regem ex certa scientia condempnamus, ut si prefactus dominus rex ex honestate propria et ambaxatorum suorum promissionibus eius parte factis, restitutionem dicti loci plenariam Alegherij facere recussaret vigore et metu penarum supradictarum restitutionem ipsam facere compellatur, has autem literas nostras ad eternam premissorum omnium memoriam conscribi fecimus et nostri sigilli munimine roborari. Datum in castro nostro Montiscalvi in cubiculari camera nostra anno Domini millessimo tercentessimo sexagessimo primo die vigesima septima mensis decembris, decima quarta indictione. Ego Stibiotus Stibius canzellarius dicti domini marchionis, precepto eiusdem domini marchionis, predicta scripssi. Et visso alio publico instrumento pronunciationis per nos facte recepro et scripto per Stibiotum predictum sub anno Domini millessimo tercentessimo sexagessimo indictione decima tertia, die secundo mensis aprilis, in quo effectualiter continetur sicut pronunciavimus et declaravimus quod castrum terra et locus Bonifacij, insule Corsice pleno iure spectat et pertinet dicto communi Ianue nec debet in obligacionem cadere dicto domino regi Aragonum vel nobis arbitrio supradicto nisi solum in hoc quod per aliquem potestatem vel rectorem nostrum cum servientibus viginti quinque, vel usque in quatraginta, et non pluribus sed paucioribus si nobis videretur, deberemus habere detemptationem et gubernationem dicti loci, per menses quatuor et non ultra quibus ecciam quattuor mensibus elapsis teneremur dictum locum libere dimittere in virtute dicti communis Ianue. Taliter ecciam quod occaxione dicte detemptationis et gubernationis nullum dicto communi preiudicium in suis iuribus generaretur et hanc pronunciacionem, et declarationem fecerimus ea potissima ratione quia numquam de dicto castro coram nobis fuit questio seu requisitio aliqua per dictum dominum regem facta vel alium pro eo nec unquam fuit de intentione nostra nec ecciam alicuius dictarum parcium nec nobis ecciam vissum fuit sic fieri debere, silicet dictum locum in manibus et forcia nostri poni quia in ipso loco dicto domino regi Aragonum nullum jus competit, nec fuit propositum nec allegatum competere, sed pro honore ipsius domini regis tantum in dicta prima sententia pacis pronunciavimus ipsum locum in forcia nostra poni debere, ut ipsi domino regi ad dedecus imputari non posset quod nobis traderet locum Alegherij restituendum dicto communi Ianue, quod facere noluit sicut supra dictum est. Et dicti dominus dux et commune Ianue fuerint ante terminum et in termino dicte nostre prime sententie semper parati nobis dare et manibus et forcia nostra ponere dictum locum Bonifacii secundum formam et tenorem ipsius prime sententie qualitercumque late, et hoc nobis obtulerint licet ipsum locum recipere voluerimus, sed per nos tantum stetit quia non expediebat nec re vera tradi debebat, et quia prefactus dominus rex interpellatus sententia nuncijs et literis nostris traditionem dicti loci Aaegherij nobis in omni casu facere recussaverit. Scientes ecciam quod a principio tractatus pacis predicte nostre finalis intentionis extitit et ecciam voluntatis quod exequeretur et fieret prout in dicto nostro pronunciamento literali de facto restitutionis Alegherij tantum dicto domino duci et communis Ianue fiende plenius continetur, sed id optaverimus fieri cum maiori honore domini regis predicti quo esse et fieri potuisset colorate in dicta sententia inserendo de traditione Bonifacij facienda de quo nulla questio movebatur et hoc eius regalis intentio non advertat ymo penas et iuramenta contempserit et contempnat in sui honoris et anime detrimentum. Scientes ecciam quod pax ipsa nullo fuisset per nos tempore promulgata, si non fuisset excogitata finalis intentio restitutionis loci Alegherij supradicti, habito super hoc consensu et deliberatione solempni parcium predictarum qui locus pro honore regio in manibus nostris poni debebat et deinde ipsum dicto domino duci et communi Ianue restituere debebamus. Sedentes in hijs scriptis Christi nomine invocato vigore potestatis baylie et arbitrij nostri et omni iure modo et forma quibus melius possumus, dicimus, sententiamus, pronunciamus, arbitramur, arbitramentamur, laudamus, ordinamus, et declaramus, et fieri attendi et observari precipimus prout et sicut inferius continetur. Et primo dicimus sententiamus et declaramus notum facimus et testamur dictam nostram pronunciationem, et sententiam literalem secretam de qua superius fit mentio valere et tenere et valuisse et tenuisse et per nos latam esse et fuisse prout iacet ad literam et observandam et adimplendam fuisse. Inhibentes dicto domino regi eiusque communitatibus vassallis et subditis quibuscumque conditionis vel dignitatis existant, ne contra ipsas literas et pronunciamenta seu ipsorum aliquod aliquid opponant vel opponi faciant de iure vel de facto non obstante aliqua solempnitate forte obmissa ex causa ut fructum sentire non valeant si pro regali honore aliqua facta sunt vel omissa, que solempniter exequi debuissent, et per consequens ne dictis domino duci et communi Ianue per quos non stetit nec adhuc stat quum omnia per nos pronunciata in dicta sentencia pacis serventur preiudicium valeat generari. Item dicimus sententiamus et pronunciamus etc. quod dictus dominus rex sub pena sacramenti per eum et eius procuratorio nomine prestiti, ac ecciam sub pena centum milium florenorum non obstante revocatione dicte pene quam fecimus pro suo honore, super facto traditionis dicti loci Alegherii, ut supradictum est det et tradat ac restituat dicto domino duci et communi Ianue possessionem et tenutam corporalem, et quasi loci et terre Alegherij predicti in insula Sardinie situati, cum finibus poderio hominibus pertinencijs et fortalicijs suis universis et ad dictam possessionem et tenutam dicto domino duci et communi Ianue dandam tradendam et restituendam infra menses quatuor a die notifficationis hujusmodi nostre sentencie et pronunciationis ei fiende oretenus vel per literas numerandos sub dictis penis ipsum dominum regem ex certa scientia condempnamus. Item dicimus et declaramus quod dicti dominus dux et commune Ianue semper voluerunt et parati fuerunt ante terminum et in termino dicte sententie pacis per nos late in manibus et forcia nostra ponere dictum locum Bonifacij, iuxta formam et tenorem pronunciationis nostre predicte facte in dicta prima sententia pacis, et quod per nos tantum stetit quum ipsum locum Bonifacij, omni mero mixto imperio fortaliciis hominibus et pertinencijs suis universis in manibus et forcia nostra habuerimus. Et ideo absolvimus et plenarie liberamus dictum dominum ducem et commune Ianue ab omni traditione consignatione et datione dicti loci Bonifacij nobis fienda seu que fieri debuisset secundum formam dicte nostre sententie vel aliter, et ab omni pena et penis, quam vel quas tali occaxione aliqualiter incurrere potuissent cum re vera hoc fieri non deberet ut superius est expressum. Mandantes et expressius inhibentes dicto domino regi, et eius subditis quibuscumque, ne ad aprehensionem dicti loci vi armorum vel aliter procedant vel procedi faciant vel aliquid novi fieri permittant aliqualiter in futurum, nec ad petitionem alicuius pene procedant occaxione aliquorum hactenus pronunciatorum per nos sub penis predictis, tociens comittendis quociens fuerit contrafactum publice vel occulte. Item de novo ad cautelam dicimus sententiamus, et declaramus quod dictus locus Bonifacij cum omnibus fortilicijs poderio et pertinencijs suis universis pleno iure spectat et pertinet dicto communi Ianue, nec debet vel debuit in aliquam obligationem cadere domino regi predicto vel nobis arbitro supradicto. Sed quod de dicto loco in dicta nostra sententia fuit insertum factum fuit rationibus antedictis. Item dicimus sententiamus et declaramus dictum dominum regem propter inobservanciam pronunciatorum per nos in restitutionem dive traditionem dicti loci Alegherij incidisse in penas contentas in compromisso predicto. Et predicta omnia et singula dicimus sententiamus pronunciamus fieri attendi, et observari debere sub penis in compromisso contentis et omni iure modo et forma quibus melius possumus. Reservantes nobis omnem bayliam usque ad terminum antedictum in dicta nostra reservatione contentum. Lata data lecta et pronunciata fuit suprascripta sententia arbitralis in Ast. In palacio illorum de Troya habitationis suprascripti illustris domini marchionis presentibus testibus domino Uberto Gataluxio, ambaxatore domini Imperatoris grecorum, dominis Francischo de Summo Abertino de Guasconibus legum doctoribus vicarijs prefati domini marchionis, nec non dominis Bonifacio de Toncho comite, Maxio de Sarrazenis militibus, et Albertino ex marchionibus Incisse, ad hec vocatis specialiter et rogatis; de quibus omnibus et singulis suprascriptis dictus dominus Marchio precepit per me notarium infrascriptum fieri publicum instrumentum.

† Et ego Iacobinus de Capella de Luburno publicus Imperiali auctoritate notarius ac prefati domini Marchionis scriba, predictis omnibus interfui vocatus scripssi; meque subscripssi, et in premissorum testimonium apposui solitum signum meum.

Senza sigillo.