Il re di Aragona rinnova al governatore generale, e agli altri ufficiali regii di Sardegna l’ordine già dato nel 1347 e 1349 per la restituzione della somma che il precedente governatore dell’isola avea fatto pagare agli uomini della villa di Gippi, infeudata al comune di Pisa, per causa di una ferita inferta da un cittadino sassarese a un abitante della villa medesima, violando così la giurisdizione del suddetto comune Pisano, il quale per mezzo del suo Vicario, e della corona dei probi uomini, avea già giudicato, e punito il delinquente.

(1353, 14 febbraio).

Dall’I. R. Archivio delle Riformagioni di Firenze, loc. cit.

Petrus Dei gratia Rex Aragone, Valentie Maioricarum Sardinee et Corsice Comesque Barchinone Rossilionis et Ceritanee dilecto nostri Gubernatori Sardinee presenti et qui pro tempore fuerit salutem et dilectionem. Meminimus vobis dudum scripsisse per binas nostras licteras in hunc modum; Petrus Dei gratia Rex Aragone etc. dilecto nostro regenti officium gubernactionis Sardinie presenti et qui pro tempore fuerit salutem et dilectionem; Nuper vobis scripsisse seu subscripta mandata direxisse recolimus in hiis verbis; Petrus etc. Dilecto nostro regenti officium gubernactionis Sardinee presenti et qui pro tempore fuerit salutem etc. Ex relactione nobilis et dilecti nostri Iacobi de Hericiis ambaxiatoris comunis Pisarum intelleximus quod quamvis olim Roerius nunc vicarius sive rector villarum et locorum que ipsum comune habet in dicta ynsula ad denunciationem maioralis et juratorum ville de Gippi eiusdem comunis condepnasset quendam hominem civitatis Sassari in corona more Sardico (1), et iuxta cartam dicte ville pretextu vulneris quod per eum illatum fuerat in persona Petri de Furtiano, scilicet in eius sinistro brachio, Gubernator Camere tunc Sardinee non attento quod huiusmodi malefitii punictio modo ad dictum vicarium pertinebat et ipse ut fertur non debebat se intromictere de predictis mandavit verbo et licteris eidem vicario quod occasione debilitactionis ipsius membri prenominato Petro sexaginta libras alfonsinorum exsolvi faceret atque dari, et quia idem vicarius dictum mandatum distulit adimplere Gubernator jamdictus quosdam homines ville predicte qui ad Castrum Callari iverant ad solvendum Petro predicto quantitatem predictam compulit indebite ut asseritur et iniuste ac in prelibati comunis dispendium et iacturam; quapropter ad supplicactionem humilem antefacti ambaxiatoris inde nobis factam, vobis dicimus et mandamus quatenus si inveneritis dictas sexaginta libras iniuste contra conventiones pacis inter progenitores nostros ipsumque comune inite fuisse exactas ad hominibus antedictis ipsas de bonis que fuerunt dicti Gubernatoris eidem restitui faciatis, vel si repereritis eas ad fischum Regium pervenisse de redditibus regiis iam dicte ynsule ipsi comuni vel eius procuratori, exsolvi integre faciatis. Datum Barchinone quarto idus decembris anno Domini millesimo trecentesimo quadragesimo septimo. Nunc autem ante nostre magestatis presentiam constituti nobilis et dilectus consiliarius noster Iohannes de Hericiis decretorum doctor et Francischus Merolla, ambaxiatores honorabilis comunis Pisarum ad nos subscriptis causis et aliis destinati, humili supplicactione mostraverunt quod licet vobis vel aliquibus ex vobis preinserta mandata nostra fuerint presentata fueritisque cum instantia requisiti ut ea exequeremini cum effectu vos tamen vel aliqui vestrum hoc facere contemptibiliter distulistis pariter et differtis, de quo si ita sit non modicum admirantes, vobis et vestrum singulis sub incursu ire et indignactionis nostre precipimus et mandamus quatenus omnia et singula in preinserta lictera nostra contenta iuxta sui originalis seriem pleniorem exequamini et effectualiter impleatis et contra ea venire in aliquo non temptetis vel per alios permictatis quomodolibet attemptari, habendo vos taliter super hiis, quod dictum comune vel districtuales ipsius ex hac causa de vobis iuste conquerendi materiam non assumant, alioquin pro culpa si quam commictetis in premissis vos in personis et bonis acriter puniremus. Datum Valentie kalendas decembris anno Domini millesimo trecentesimo quadragesimo nono. Sane cum nunc per nobiles et dilectos Iohannem de Hericiis consiliarium nostrum predictum et Iohannem Buzaccharini militem nuntios sive ambaxiatores per dictum comune pro hiis et aliis factis et negotiis ad nostram presentiam noviter destinatos coram nobis expositum fuerit conquerendo, quod vos mandata nostra super inserta improvide spernendo, quamquam fueritis pluries et instantissime requisiti ut ipsa exequeremini et ad effectum debitum duceretis, id in nostri contemptum facere minime curavistis, ex quibus admiractionis causam merito assumpsimus vehementem; quocirca ad ipsorum nuntiorum supplicactionem propterea nobis factam, vobis iterato dicimus, et districte precipiendo mandamus sub pena nostre gratie et mercedis quatenus si iram et indignactionem nostram cupitis evitare, mandata nostra preinserta per omnia compleatis et effectui perducatis omnibus dilactionibus et exceptionibus frivolis postpositis et semotis prout in dictis licteris est vobis traditum in mandatis, nec contra in eisdem expressata venire aut aliquid facere presumatis vel permictatis a quoqunque aliquid premissis contrarium attemptari, cum nobis plurimum displiceret, sic in hiis vos habere curando quod amodo pro parte dicti comunis, vel districtualium suorum non videamus aliquem ractione premissorum in nostri presentia contra iustitiam conquerentem, nec propterea vobis nos opporteat scribere iterato, alias vos scire volumus pro constanti quod contra vos et bona vestra quecumque sic fortiter et acriter tamquam mandatorum nostrorum transgressores procedemus, quod vobis cedet ad penam et ceteris ad exemplum vosque merito penitebit quia circa predicta exequenda cum ea qua decet diligentia non vacastis. Datum Valentie decima quarta die februarii anno a nactivitate Domini millesimo trecentesimo quinquagesimo tertio; – Ex auctoritate Regia. –

NOTE

(1) Da questo luogo si deduce un’altra prova, la quale conferma, che nel secolo XIV era generale in Sardegna la consuetudine di sottoporre le cause criminali al giudizio dei cittadini, e di probi uomini, o, come oggi si dice, dei giurati. Abbiamo poi notato altrove in questo stesso Codice l’origine antica, e il significato della parola Corona.