Ludovico Torrella fa resignazione diretta in mani del Sommo Pontefice dell’Arcipretura di Santa Giusta in Sardegna, e delle prebende annesse di Norguiddo e Domusnovas, a favore di un canonico di Bosa, riservandosi un’annua pensione per la quale presta fidanza e ipoteca i frutti del suo beneficio il Pievano d’Osilo, il quale perciò interviene all’atto.

(1556. – 24 ottobre).
Esempl. sull’origin. archiv. della Camera apostolica per apograf. Notar.

In nomine Domini Amen. Per hoc praesens publicum instrumentum cunctis pateat evidenter et sit notum quod anno a Nativitate Domini millesimo quingentesimo sexto indictione quartadecima, die vero vigesima quarta mensis octobris Pontificatus Sanctissimi in Christo Patris et Domini nostri Domini Pauli divina providentia Papae quarti anno secundo in mei camerae apostolicae notarii testiumque infrascriptorum ad haec specialiter vocatorum et rogatorum praesentia praesens et personaliter constitutus Domini Ludovicus Torrella Archipraesbiter Ecclesiae Sanctae Juxtae cum praebenda villae de Nurquillo et annexae villae de Domosnoa sitae in Arborensi diocesi sponte et ex certa scientia omnibusque vi dolo metu fraude et qualibet alia sinistra maquinatione cessantibus pariter et semotis archipresbiteratum dictae Ecclesiae ac praebendae ac praebendam praedictam quos obtinet in manibus Sanctissimi Domini Nostri Papae in favorem tamen Domini Sebastiani Mayale Clerici bosanensis ac reservatis sibi valide infrascriptis et non alias etc. resignavit. Et Domini Hieronimus Cariga (1) etiam praesens sponte ut supra assignationi pensionis annuae quinquaginta ducatorum auri largorum ab omni decima subsidio etiam caritativo et etiam de facto imposito et imponendo etiam si impositionibus hujusmodi caveatur expresse quod pensionarii pensiones suas quantumvis liberas habentes prorata contribuere teneantur eandem ratam illas solvere habentes sibi retinere nec ad solutionem talis ratae cogi possit ita et taliter quod non obstantibus quibusvis decretis etiam literis tam sub plumbo quam in forma brevis pro tempore super contributionibus faciendis per pons contrarios occasione suarum pensionum quantumvis exemptarum factis et emanatis nihilominus semper pensio hujusmodi sit exempta et talem ratam qua Ludovicum praedictum ratione suae pensionis hujusmodi contingeret Hieronimus et successores sui plebaniam infradicendam pro tempore obtinentes pro eodem Ludovico solvere teneantur de suo proprio absque defalcatione aliqua expensarum praedictarum ac quicquid Hieronimus et successores sui occasione pensionis hujusmodi persolverint eidem Ludovico donatione irrevocabili quae dicitur inter vivos donatum et remissum sit et esse censeatur ac ex nunc prout ex tunc et contra dictus Hieronimus donat et remittit omnique actioni et juri agendi occasione ratae hujusmodi sibi competenti renuntiat nec non a quocumque belli tam hactenus moti quam in posterum movendi pestis, grandinis, incendii, alluvionis, depredationis, devastationis agrorum incursus hostium gelu tempestatis, sterilitatis fructuum non recollectionis ac illorum omnium amissionis et quocumque alio fortuito et inopinato ace venire insolito casu et sinistro ac inexcogitabili eventu etiam tali propter quem pensio hujusmodi defalcari posset aut defalcanda veniret libera immunis et exempta super plebania sub invocatione Sanctae Barbarae Villae de Osilo Turritanae diocesis quam Hieronimus Cariga ejusdem plebaniae plebanus obtinet fructus et emolumenta universis dummodo praesentis et ab antiquo utique aliis forsan assignatae pensiones illorum medietatem non excedant eidem Ludovico quoad vixerit vel ejus procuratori legitimo per dictum Hieronimum et successores suos plebaniam praedictam pro tempore obtinendam annis singulis prima videlicet in domini nostri Jhesu Christi a. proxime futuri incipiendo et altera medietas pensionis hujusmodi in Sancti Johannis Baptistae Nativitatem festivitatibus in civitate Calaritana regni Sardiniae litteris desuper conficiendis Hieronimo praedicto qui illas pro sibi legitime intimatis habere  vult et intendit illarumque expeditioni et intimationi expresse renuntiat non intimatis subsolitis sententiis et absque aliqua declaratione integre persolvendo cum regressu etc. ad plebaniam nec non archipresbiteratum praedictum in non solutionis pensionis et alios eventus et alias in omnibus et per omnia prout in supradictis sub data Romae apud Sanctum Petrum quartodecimo kalendas novembris anno secundo continetur et litterarum expeditioni respective consenserunt juraveruntque ipsis Domini Ludovicus et Hiernominus ad Sancta Dei Evangelia tactas per eos in manibus mei Notarii infrascripti scripturas sacrosanctas quod in praemissis omnibus et singulis non intervenit nec interveniet fraus, dolus simoniae labes et quaelibet alia illicita pactio sive corruptela de et super quibus omnibus et singulis praemissis petitum fuit a me Notario infrascripto unum vel plura publicum seu publica fieri atque confici instrumentum et instrumenta. Acta fuerunt haec Romae in domo habitationis mei Notarii infrascripti sub anno indictione die, mense et Pontificatu quibus supra praesentibus ibidem Domini Curtio Cathenacio et Joanne Michaele de Sant Martin clericos anianesis et hipporigiensis civitatis et diocesis respective testibus ad praemissa vocatis specialiter atque rogatis.

Deinde idem Dominus Hieronimus adhuc praesens ut supra persolvendo pensionem hujusmodi modo et forma praemissis etiam literis non expeditis nec intimatis quas pro expeditis et sibi legitime intimatis quod voluit se suosque haeredes et successores sua suorumque haeredum et successorum bona, mobilia et immobilia praesentia et futura ubicumque existentia in ampliori forma Camerae Apostolicae obligavit et ypotecavit ac etiam Curiae causarum Camerae Apostolicae Domini Reverendissimi Papae ejusque Camerarii, Vicecamerarii, Auditoris, Viceauditoris, Locumtenentis, Commissarii et quarumcumque aliarum Curiarum, Ecclesiasticarum et saecularium ubivis constitutarum jurisdictionibus, compulsionibus, viribus et rigoribus stilis et meris examinibus supplicavit et submisit per quas quidem curias et earum quamlibet voluit et expresse consensit posse et debere cogi, compelli, moneri, citari, excomunicari, aggravari, reaggravari et ad brachium saeculare deponi ac arrestari, ac contra se suosque haeredes et successores ac bona praedicta realem et personalem executionem usque ad integram et plenariam solutionem poenae praedictae ac omnium et singularum damnorum expensarum et interesse per dictum Dominum Ludovicum ob non solutionem dictarum poenarum patiendorum et sustinendorum refectionem et satisfactionem non obstantibus juri dicenti quo dubi juditium ceptum est ibidem finem accipere debeat et qualibet alia juris et facti exceptione in contrarium facientibus: renuntiavit etiam dictus Dominus Hieronimus omni et cuilibet exceptioni doli mali vis metus fraudis, lesionis, machinationis, et non sic ut praemittitur facti vel celebrati praesentis contractus ac aliter plus vel minus fuisse dictum vel factum quam recitavimus et contra omnibusque aliis et singulis exceptionibus, cavillationibus et cautelis quibus mediantibus contra praemissa vel eorum aliqua dicere, facere vel venire, aut se tueri possit et specialiter juri dicenti generalem renuntiationem non valere nisi praecesserit specialis et expressa: ac pro majori praemissorum observatione omni meliori modo quo potuit, fecit, constituit suos veros et legitimos procuratores speciales et generales ita tamen quod specialitas generalitati non deroget nec e contra videlicet dominos Antonium de Galesio et Johannem Baptistam de Rochettis in romana curia causarum procuratores et Petrum Paulum Atanantem et Johannem Meja dictae Camerae Notarium ac omnes et singulos alios Procuratores et Notarios dictarum Curiarum qui nunc sunt et pro tempore erunt quorum nomina et cognomina hic haberi voluit pro expressis absentes tanquam praesentes et eorum quemlibet in solidum ita tamen quod non sit melior conditio primitus occupantis nec deterior subsequentis sed quod unus eorum inceperit alter eorumdem id prosequi et finere valeat scilicet specialiter et expresse ad ipsius domini constituentis nomine et pro eo omni tempore diebus feriatis et non feriatis coram camerario et aliis officialibus praefactis comparendum ac omnia et singula in praesenti instrumento contenta vera fuisse et esse etiam pluries confitendum et recognoscendum ac petendum et acceptandum omne praeceptum monitionem, condemnationem, sententiam et mandatum quae officiales ipsi et eorum quilibet in ipsum dominum constituentem praemissa non observantem facere et promulgare voluerint et eis sponte acquiescendum nec non submittendum a praemissis observandis jurisdictioni curiae et curiarum praedictarum et ad volendum et consentiendum quod ipsi domini Judices, Locumtenentes et eorum quilibet in ipsum dominum constituentem praemissa non observantem excommunicationis sententiam proferant, promulgent, aggravent, reaggravent aliosque processus reales et personales faciant quos voluerint usque ad plenariam omnium et singulorum praemissorum observationem et generaliter omnia alia faciendum in praemissis necessaria seu quomodolibet oportuna promittens se ratum, gratum, acceptum et firmum perpetuo habiturum totum id et quidquid per eosdem Procuratores dictu, factum et procuratum fuerit relevans illos ex nunc et relevare volens ab omni onere satisdandi judicioque sisti et judicatum solvi cum suis clausulis necessariis et opportunis sub obligatione antescripta. Et praemissa omnia et singula complere et inviolabiliter observare ac non contrafacere, dicere vel venire de jure vel de facto quovis quaesito colore vel ingenio, nec procuratores praedictos aut eorum aliquem per se vel alium seu alios revocari donec omnia et singula supradicta plenarie fuerint adimpleta promisit atque juravit ad Sancta Dei Evangelia tactis per eum in manibus mei Notarii infrascripti Scripturis sacrosanctis de et super quibus omnibus et singulis praemissis petitum fuit a me Notario infrascripto unum vel plura publicum seu publica fieri atque confici instrumentum et instrumenta. Acta fuerunt haec Romae ubi supra sub eodem anno indictione die mense et Pontificatu quibus supra praesentibus suprascriptis domino Curtio Cathenacio et Johanne Michaele de Sant Martin testibus ad praemissa vocatis specialiter atque rogatis.

Et ego Petrus Paulus Ardinus Camerae Apostolicae Notarius quia praemissis interfui et in notam sumpsi ideo subscripsi signoque et nomine meis signavi in fidem et testimonium praemissorum rogatus et requisitus.

(1) Girolamo Cariga, il quale in quest’atto obbliga i frutti e redditi della sua Pievania di Santa Barbara di Osilo pel pagamento della pensione di cinquanta ducati d’oro riservatasi da Lodovico Torrella, fu poi arciprete del Capitolo turritano e della chiesa cattedrale di Sassari, ed ebbe a contendere coll’arcivescovo Salvatore Alepus, che volea costringerlo a rinunziare, o a detta Arcipretura o alla Pievania suddetta, che continuava ad occupare. Il Pontefice Pio IV, al quale fu deferita la questione, fece scrivere nel 1565 all’arcivescovo Alepus dal segretario della S. Congregazione cardinalizia, che il Cariga, secondo la disciplina sancita dal S. Concilio di Trento, potea ritenere li due mentovati benefizi, risiedendo però nella Pievania alla quale era annessa cura di anime, e perdendo le sole distribuzioni quotidiane, o corali, della cattedrale di Sassari, alle quali, non intervenendo in Capitolo, non dovea partecipare. La lettera è stata pubblicata per la prima volta dal Mattei (Sard. Sacr., pag. 166), che la estrasse da un Codice Ms. Sbaraleano; ma nel latinizzare il cognome dell’arciprete turritano l’anonimo raccoglitore lo alterò alquanto (forse per non avere ben letto nell’originale), chiamandolo in seconda persona – Hieronimi Corrige – mentre dovea dirsi Carige.