Lettere in forma Brevis del Pontefice Pio V, in virtù delle quali gli spogli degli arcivescovi e vescovi di Sardegna, durante la vacanza delle loro sedi, sono destinati e applicati alla fabbrica, manutenzione ed ornamento delle chiese cattedrali, e si destinano economi speciali per amministrarli.
(1567. – 8 febbraio).
Dal Dexert, Cap. Cur. Regni Sardiniae, fol. 328 e seg.
Pius Papa Quintus ad perpetuam rei memoriam.
Exigit incumbentis nobis Apostolicae sollicitudinis officium, ut ad ea, quae pro Ecclesiarum qualibet, praesertim Cathedralium, et Metropolitanarum, ne in fabricis suis detrimentum sustineant, commodo et utilitati opportune consuli possit, potissimum dum Catholicorum Regum vota id exposcunt, libenter intendamus, et alias desuper disponamus, prout in Domino conspicimus salubriter expedire. Exponi siquidem nobis nuper fecit charissimus in Christo filius noster Philippus Hispaniarum Rex Catholicus, quod cum Sedes Apostolica nunquam percepit, et percipere consuevit spolia Archiepiscoporum, et Episcoporum in Insula Sardiniae Metropolitanas Cathedrales Ecclesias obtinentium, nec minus fructus, redditus, et proventus Ecclesiarum hujusmodi, illarum vacatione durante decurrentes, sed spolia, et fructus hujusmodi ipsorum Archiepiscoporum, et Episcoporum in dictis Ecclesiis successores, privilegiis et indultis apostolicis, semper perceperunt, et levarunt, et percipere, et levare pacifice, et quiete consueverunt. Et cum Ecclesiae hujusmodi pro suarum fabricis, et ornamentis, et paramentis pro divino cultu necessariis nullos habeant redditus, verisimiliter, ac pro certo credendum est privilegia, et indulta praedicta ea ratione per Romanos Pontifices praedecessores nostros concessa fuisse, ut ipsi Archiepiscopi, et Episcopi praedictas Ecclesias ex pecuniis, proventibus, et spoliis, et fructibus praedictis reparare, restaurare, et manutenere, ac conservare, nec non ornamenta, et paramenta hujusmodi in eisdem Ecclesiis habere deberent, et tenerentur. Nihilominus, a multo, et fere immemorabili tempore citra, ipsi Archiepiscopi, et Episcopi, quamvis spolia, et fructus praedictos exegerunt, et perceperunt, illa in eorum comodum, et utilitatem ad proprios usus converterunt, negligendo, et omittendo Ecclesias praefatas in earum aedificiis, et structuris instaurare, reficere, et reparare, ornamentaque, et paramenta hujusmodi habere, ex qua avaritia, et negligentia Ecclesias praefatas ruinam in eorum aedificiis fere in totum minari, ornamentisque, et paramentis hujusmodi carere contigit. Quare idem Philippus Rex, qui etiam Sardiniae Rex existit, dubitans ne hujusmodi Ecclesiae, quae de jure patronatus ipsius Regis, ex privilegio apostolico, cui non hactenus in aliquo derogatum fore dignoscitur, culpa, et negligentia, ac etiam avaritia Archiepiscoporum, et Episcoporum praedictorum, in totum demoliantur, et pereant, nobis supplicari fecit humiliter, quatenus in praemissis opportune providere de benignitate apostolica didignaremur. Nos igitur super universis orbis Ecclesiis Principatum obtinentes hujusmodi supplicationibus inclinati spolia Archiepiscoporum, et Episcoporum praedictorum in dicta Insula, et extra eam, non tamen in Italia decedentium, fructusque, redditus, et proventus Ecclesiarum praefatarum, illarum vacatione durante, ab Episcopis, et Archiepiscopis, quos in Ecclesiis hujusmodi, ut praefertur, vacare, et tempore succedere contigerit, auctoritate apostolica, per praesentes, perpetuo abdicamus, et separamus; illaque dictis Ecclesiis pro illarum fabrica, structura, reparatione, et etiam manutentione, et etiam ornamentorum, et paramentorum emptione, et manutentione, perpetuo applicamus, et appropriamus: et insuper, ut praemissa suum debitum consequi possint effectum, dilectis filiis, singulis capitulis Ecclesiarum praefatarum, illarumque personis per dictum Philippum Regem, ejusque successores eligendis, ut spolia et fructus hujusmodi percipere, exigere, et recuperare possint, et valeant, illaque in restaurationem, reparationem, et manutentionem, emptionem, et conservationem praedictas convertere, Ecclesiasque ipsas instaurare, et conservare, ornamentaque et paramenta praedicta emere, et manutenere debeant, et teneantur, dicta auctoritate Apostolica, per ipsas praesentes perpetuo concedimus, et indulgemus; ac committimus, et mandamus ipsis Archiepiscopis, et Episcopis, ne in spoliis, ac fructibus, redditibus, et proventibus hujusmodi se aliquo modo intromittant, nec intromittere audeant, vel praesumant; quinimo illa per capitula, et personas hujusmodi percipi, exigi, recuperari, et, ut praefertur, converti permittant, sub sententiis, censuris, et poenis ecclesiasticis eo ipso incurrendis, inhibemus, ac praecipimus, ac etiam mandamus. Quocirca venerabili fratri Archiepiscopo Turritano, et dilectis filiis, Abbati monasterii SS. Trinitatis de Sacargia, Bosanensi, seu nullius Dioecesis, Ordinis Camaldolensis, ac Decano Ecclesiae Calaritanae, per easdem praesentes mandamus, quatenus ipsi, vel duo, aut unus eorum per se, vel per alium, seu alios ipsos, praesentes, et in his contenta quaecumque, ubi, et quando opus fuerit, et quoties pro parte Capituli, et personarum praedictarum desuper fuerint requisiti, solemniter publicantes, hisque in praemissis efficacis defensionis praesidio assistentes, faciant, auctoritate nostra, praesentes, et in his contenta hujusmodi per Archiepiscopos, et Episcopos praedictos firmiter observari, non permittentes Capitula, et personas hujusmodi per Archiepiscopos, et Episcopos praedictos earum ipsarum, praesentium tenore, quomodolibet indebite molestari, contradictores quoslibet, et rebelles per praedictas, aliasque eorum arbitrio moderandas, et applicandas poenas, ac alia opportuna juris, et facti remedia, appellatione postposita, dicta auctoritate compescendo, ac legitimis super his habendis servatis processibus, sententiis, et poenis, ipsas etiam iteratis vicibus aggravando, invocato etiam si ad hoc opus fuerit auxilio brachii saecularis; super quibus, nec non contradictores quoslibet, et rebelles praedictos, ac quoscumque molestatores, et alios praemissorum occasione citandos, constito eis summarie, et extrajudicialiter, de non tuto accessu, etiam per aedicta publica, et ipsis citandis circumvicinis, de quibus sit verisimilis conjectura, quod ad eorum citandorum notitiam pervenire valeant, affiggenda, que perinde illos afficiant, ac si his personaliter intimata fuissent citandis, eisque, ac quibusvis judicibus et personis, quibus dicta occasione inhibendum fuerit, et sub sententiis, censuris, et poenis praedictis, ac per similia edicta inhibendi, dicta auctoritate, per easdem praesentes licentiam, et facultatem concedimus; non obstantibus constitutionibus, et ordinationibus Apostolicis, ac Ecclesiarum praedictarum, etiam juramento, confirmatione Apostolica, vel quavis firmitate alia roboratis statutis, et consuetudinibus, privilegiis quoque, indultis, et litteris Apostolicis Archiepiscopis, et Episcopis praefatis, etiam per felicis recordationis Honorium Papam II praedecessorem nostrum, et quoscumque Romanosm Pontifices praedecessores nostros, ac etiam nos, et Sedem eamdem, sub quibuscumque tenoribus, et formis, ac cum quibusvis etiam derogatoriarum derogatoriis, aliisque efficacioribus, et insolitis clausulis, irritantibusque, et aliis decretis, ac alias quomodolibet concessis, confirmatis, et approbatis, ac etiam iteratis vicibus invocatis: quibus omnibus etiam, si de illis, eorumque totis tenoribus, specialis, expressa, specifica, et individua, non autem per clausulas generales idem importantes, mentio, seu quaevis alia expressio habenda, et observanda foret, tenore hujusmodi, ac si de verbo ad verbum, nihil penitus omisso, et forma in illa tradita observata inserta forent, praesentibus pro expressis habentes, alias in suo robore permansuris, hac vice dumtaxat specialiter, et expresse derogamus, caeterisque contrariis quibuscumque, aut si aliquibus conjunctim, vel disjunctim ab eadem Sede indultum, quod interdici, suspendi, vel excommunicari non possint per literas Apostolicas non facientes plenam, et expressam de verbo ad verbum de indulto hujusmodi mentionem. Datum Romae apus Sancti Petrum, sub annulo Piscatoris, die octava februarii millesimo quingentesimo sexagesimo septimo: Pontificatus nostri anno secundo.
Caesar Glorierius.