Breve del Pontefice Gregorio XIII, col quale si ordina agli Economi, o Deputati a raccogliere gli spogli degli Arcivescovi e Vescovi morti in Sardegna o fuori, i quali avessero occupato Sedi Metropolitiche o Episcopali nell’isola, di rendere pronta ed esatta ragione della loro amministrazione; e si confermano i provvedimenti già dati dal suo predecessore Papa Pio V, affinchè tali spogli siano intieramente applicati al ristauro, e alla conservazione delle Chiese cattedrali.
(1582. – 13 aprile).
Dal Dexart, Cap. Cur. Regni Sardiniae, fol. 337 e seg.
Venerabilibus Fratribus Archiepiscopo Calaritano, et Episcopo Usellensi, et dilecto filio Decano Ecclesiae Calaritanae, et eorum cuilibet,
Gregorius Papae XIII.
Venerabiles Fratres, et dilecti fili, salutem, et Apostolicam benedictionem. Alias felici recordationi Pii Papae V praedecessoris nostri pro parte charissimi in Christo filii nostri Philippi Hispaniarum Regis exposito: Quod cum Sedes Apostolica nunquam percipere consuevit spolia Archiepiscoporum, et Episcoporum in Insula Sardiniae, nec minus fructus, redditus, proventus Ecclesiarum hujusmodi illarum vacatione durante decurrentes, sed spolia et fructus hujusmodi ipsorum Archiepiscoporum, et Episcoporum in dictis Ecclesiis successores ex privilegiis seu indultis Apostolicis semper percipere et levare pacifice et quiete consueverint: Cumque Ecclesiae hujusmodi pro earum fabricis, ornamentis, et paramentis pro divino cultu necessariis nullos haberent redditus, verisimiliter et pro certo credendum esset privilegia et indulta praefata ea ratione per Romanos Pontifices concessa fuisse, ut ipsi Archiepiscopi, et Episcopi Ecclesias praefatas ex pecuniis provenientibus ex spoliis et fructibus hujusmodi reparare, instaurare, manutenere, et conservare, nec non ornamenta et paramenta hujusmodi in eisdem Ecclesiis habere deberent, et tenerentur. Nihilominus, et fere ab immemoriali citra ipsi Archiepiscopi, et Episcopi, quamvis spolia et fructus praefatos exegerint, et perceperint, illa in eorum comodum et utilitatem ac proprios usus converterint, omittendo Ecclesias praefatas in earum aedificiis et structuris instaurare reficere et reparare, ornamentaque et paramenta hujusmodi habere; ex qua omissione Ecclesiae praefate in earum aedificiis pati, et ornamentis carere contigisse: Quare idem Philippus, qui etiam Regni Sardiniae Rex existit, dubitans, ne Ecclesiae hujusmodi, quae de suo jure patronatus ex privilegio Apostolico, cui non est hactenus in aliquo derogatum, esse dignoscebantur, prout dignoscuntur, culpa et omissione Archiepiscoporum, et Episcoporum praefatorum in totum demolirentur ac perirent, eidem Pio praedecessori supplicari fecit, quatenus in praemissis opportune de benignitate Apostolica providere dignaretur: Idemque Pius praedecessor dictis supplicationibus inclinatus spolia Archiepiscoporum, et Episcoporum in dicta Insula, et extra eam, non tamen in Italia decedentium, fructusque redditus et proventus Ecclesiarum praefatarum, illarum vacatione durante, ab Archiepiscopis et Episcopis, quos in Ecclesias hujusmodi ut praefertur vacantes pro tempore succedere contigerit, auctoritate Apostolica perpetuo divisit, et separavit, illaque eisdem Ecclesiis pro illarum fabbrica, structura reparatione et conservatione, ac etiam ornamentorum et paramentorum emptione et manutentione perpetuo applicavit et appropriavit: Utque praemissa suum debitum consequi possent effectum, singulis Capitulis singularum Ecclesiarum praefatarum, illarumque personis per dictum Philippum Regem, ejusque successores eligendis, ut spolia et fructus hujusmodi percipere, exigere et recuperare possent et valerent, illaque in restaurationem reparationem manutentionem emptionem et conservationem praefatas convertere, Ecclesiasque praefatas restaurare reparare et conservare, ornamentaque et paramenta praefata emere et manutenere deberent et tenerentur, Apostolica auctoritate praedicta perpetuo concessit et indulsit, commisitque et mandavit ipsos Archiepiscopos et Episcopos, ne in spoliis ac fructibus redditibus et proventibus hujusmodi se aliquo modo intromitterent, nec intromittere auderent, vel praesumerent: Quinimo illa per Capitula et personas hujusmodi percipi exigi recuperari, et ut praefertur convertere permitterent, sub sententiis, censuris et poenis ecclesiasticis eo ipso incurrendis inhibuit, praecepit et mandavit, et bonae memoriae Archiepiscopo Turritano, Abbati Monasterii SS, Trinitatis de Sacargia Bosanensis, seu nullius Dioecesis, Ordinis Camaldulensis, ac Decano Ecclesiae Calaritanae mandavit, quatenus ipsi, vel duo, aut unus eorum per se, vel alium, seu alios, praefata, ubi et quando opus fuerit, ac quoties pro parte Capitulorum, et personarum praefatarum desuper fuerint requisiti, solemniter publicantes, eisque in praemissis efficacius defensionis praesidio assistentes, facerent auctoritate sua praefata per Archiepiscopos et Episcopos praefatos observari, non permittentes Capitula, et personas hujusmodi desuper per Archiepiscopos et Episcopos praefatos, aut quoscumque alios quomodolibet indebite molestari, contradictores quoslibet et rebelles per praefatas, aliasque eorum arbitrio moderandas et applicandas poenas, aliaque opportuna juris remedia, dicta autoritate, compescendo, ac legitimis super his habendis servandisque processibus, sententias censuras et poenas ipsas, et iteratis vicibus aggravando, invocato etiam ad hoc, si opus foret, auxilio brachii saecularis, cum potestate per aedictum citandi et inhibendi, dicta auctoritate, licentiam et facultatem concessit; non obstantibus constitutionibus, et ordinationibus Apostolicis, et Ecclesiarum praefatarum, et juramento, confirmatione Apostolica, vel quavis firmitate alia roboratis; statutis et consuetudinibus, privilegiis quoque indultis et litteris Apostolicis Archiepiscopis et Episcopis praefatis, et per felicis recordationis Honorium Papam II, et quoscumque alios Romanos Pontifices praedecessores suos, et Sedem eamdem, sub quibuscumque tenoribus et formis, ac quibusvis etiam derogatoriarum derogatoriis, aliisque efficacioribus et insolitis clausulis, irritantibusque et aliis decretis, ac alias quomodolibet concessis confirmatis et approbatis, ac etiam iteratis vicibus innovatis; quibus omnibus, etiamsi de illis, eorumque totis tenoribus, specialis specifica expressa et individua, non tamen per clausulas generales idem importantes, mentio, seu quaevis alia expressa habenda et observanda foret, tenores hujusmodi, ac si de verbo ad verbum, nihil penitus omisso, et forma in illis tradita observata forent, pro expressis habentes, illis alias in suo robore permansuris, ea vice dumtaxat specialiter et expresse derogavit, caeterisque contrariis quibuscumque, prout ejusdem Pii Quinti praedecessoris nostri in forma Brevis desuper expeditis litteris, sub datum octavo Januarii 1567, Pontificatus sui anno secundo, plenius continetur. Et deinde, sicut exhibita Nobis nuper pro parte Philippi Regis petitio continebat, quod cum post litterarum praefatarum, et aliarum super praemissis forsan amanatarum, quarum tenores praesentibus pro expressis haberi volumus, pubblicationem in ejusdem Regni Sardiniae Ecclesiis, seu earum aliquibus, OEconomi deputati fuerint ad spolia Archiepiscoporum et Episcoporum pro tempore decedentium, ad fructus redditus et proventus Sedium vacantium recuperandum exigendum et levandum, eaque, et fructus praefatos in usus praefatos convertendum, licet diversa spolia, et fructus hujusmodi recuperaverint et exegerint, in usus tamen praefatos in totum, vel in partem non converterunt: Cumque ipse Philippus Rex summopere cupiat spolia et fructus hujusmodi in proprios usus praefatos (ut par est et decet) integraliter converti; et quia Archiepiscopus Turritanus praedictus, cui dictae litterae fuerunt directae, ab humanis decesserit, et Abbas de Sacargia a dicta Insula absit; propterea Nobis humiliter supplicari fecit dictus Philippus Rex, quatenus in praemissis opportune providere de benignitate Apostolica dignaremur. Nos Igitur, qui justa petentibus nostrum non denegamus assensum, hujusmodi supplicationibus inclinati, discretioni vestrae per presentes committimus et mandamus, quatenus vos, vel duo, aut unus vestrum, postquam praesentes litterae vobis praesentatae fuerint, vocatis ad id qui fuerint vocandi, eosdem OEconomos, et alias quascumque ad id deputatos, vel sub deputatas personas, ac pro tempore deputandas, et earum singulas tan conjunctim quam divisim, ad reddendum reale computum de recuperatis et exactis spoliis, et fructibus hujusmodi, omnibus juris et facti remediis, etiam per ecclesiasticas sententias, censuras, et poenas etiam pecuniarias vestro arbitrio moderandas, cogatis et compellatis, ac spolia, et fructus hujusmodi in usus praefatos, sub eisdem poenis converti faciatis, et procuretis realiter, et cum effectu, in omnibus et per omnia, juxta praedecessoris litterarum hujusmodi formam, continentiam, et tenorem. Nos enim vobis, et vestrum cuilibet dictos OEconomos deputatos, et deputandos, et alios deputatos et sub deputatos, eorumque fidejussores, et haere des, et successores, et ab eis habentes, ecclesiasticos, tum omnesque alios in praemissis quomodolibet interesse putantes, in executionem citationis, praesentium vigore, decernendos, nominandos, et cognominandos, citandi et inhibendi, etiam sub similibus sententiis, censuris, et poenis etiam pecuniariis vestro arbitrio moderandis et applicandis, etiam per aedictum publicum in locis circumvicinis, omniaque alia et singula faciendi, dicendi, gerendi, exercendi, et exequendi, quae in praemissis et circa ea necessaria fuerint, seu quomodolibet opportuna, invocato etiam super praemissis omnibus, et eorum singulis, tam conjuctim quam divisim, a cubi quando et quomodo opus fuerit, auxilio brachii saecularis, facultatem eadem auctoritate concedimus; non obstantibus omnibus iis, quae idem Pius praedecessor in suis litteris praefatis voluit non obstare, caeterisque contrariis quibuscumque. Datum Romae apud Sanctum Petrum, sub annulo Piscatoris, die XIII Aprilis M. D. LXXXII, Pontificatus nostri anno decimo.
- Zantes H. Fuscus.